تقوا و الهام (قرآن)

خداوند گاها در دل انسان مواردی را الهام میکند که این الهامات و آگاهی های فطری یک زمینه ساز برای تقواپیشگی می‌باشد.

الهام و زمینه تقوا

الهامات و آگاهی های فطری،یکی از زمینه سازی های تقواپیشگی انسان ذکر شده است. «فالهمها فجورها وتقوها؛ سپس فجور و تقوا (شرّ و خیرش) را به او الهام کرده است.».

معنای لهمها

(لهمها) از ماده (الهام) در اصل به معنى بلعیدن یا نوشیدن چیزى است، و سپس به معنى القاء مطلبى از سوى پروردگار در روح و جان آدمى آمده است، گوئى روح انسان آن مطلب را با تمام وجودش ‌ مى نوشد و مى بلعد، و گاه به معنى وحی نیز آمده، ولى بعضى از مفسرین معتقدند که تفاوت (الهام) با وحى در این است که شخصى که به او الهام مى شود نمى فهمد مطلب را از کجا به دست آورده، در حالى که هنگام وحى مى داند از کجا و به چه وسیله به او رسیده است . (فجور) از ماده (فجر) چنانکه قبلا هم اشاره کرده ایم به معنى شکافتن وسیع است، و از آنجا که سپیده صبح پرده شب را مى شکافد به آن فجر گفته شده. و نیز از آنجا که ارتکاب گناهان پرده دیانت را مى شکافد به آن فجور اطلاق شده .البته منظور از فجور در آیه مورد بحث همان اسباب و عوامل و طرق آن است. و منظور از(تقوى) که از ماده (وقایه) به معنى نگهدارى است، این است که انسان خود را از زشتی ها و بدی ها و آلودگی ها و گناهان نگهدارد و برکنار کند. لازم به یادآورى است که معنى این آیه (فالهمها فجورها و تقواها) این نیست که خداوند عوامل فجور و تقوى را در درون جان آدمى ایجاد کرد، عواملى که او را به فجور و آلودگى و دریدن پرده هاى حیا دعوت مى کند، و عواملى که او را به خیرات و نیکی ها مى کشاند، آن چنان که بعضى پنداشته، و آیه را دلیلى بر وجود تضاد در درون وجود انسان دانسته اند.بلکه مى گوید این دو حقیقت را به او الهام و تعلیم کرد، یا به تعبیر ساده تر - راه و چاه را به او نشان داد، همانگونه که در آیه ۱۰ سوره بلد آمده است.

تقوا داشتن

و تعبیر از اصلاح نفس و افساد آن به تزکیه و تدسى مبتنى بر نکته اى است که آیه (فالهمها فجورها و تقویها) بر آن دلالت دارد، و آن این است که: کمال نفس انسانى در این است که به حسب فطرت تشخیص ‌ دهنده فجور از تقوى باشد، و خلاصه آیه شریفه مى فهماند که دین، یعنى تسلیم خدا شدن در آنچه از ما مى خواهد که فطرى نفس خود ما است، پس آراستن نفس به تقوا، تزکیه نفس و تربیت آن به تربیتى صالح است، که مایه زیادتر شدن آن، و بقاى آن است.فرماید:(و تزودوا فان خیر الزاد التقوى و اتقون یا اولى الالباب) و وضع نفس در فسق و فجور بر خلاف وضعى است که در صورت تقوا دارد.

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تقوا و الهام »