تقوا و ذکر کیفر (قرآن)

از جلوه‌های تقواپیشگی یادآوری کیفر خداوند به هنگام وسوسه‌های شیطان می‌باشد.

ذکر کیفرهای خدا

یادآوری کیفر خداوند به هنگام وسوسه‌های شیطان، از آثار تقواپیشگی می‌باشد: ان الذین اتقوا اذا مسهم طـئف من الشیطـن تذکروا فاذا هم مبصرون. پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) می‌افتند و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و) ناگهان بینا می‌گردند. برداشت بر این اساس است که «تذکروا» به معنای یادآوری عقاب‌های الهی است.

دیدگاه آیت‌الله مکارم

پرهیزکاران هنگامی که وسوسه‌های شیطانی، آنها را احاطه می‌کند به یاد خدا و نعمت‌های بی پایانش، به یاد عواقب شوم گناه و مجازات دردناک خدا، می‌افتند، در این هنگام ابرهای تیره و تار وسوسه از اطراف قلب آنها کنار می‌رود و راه حق را به روشنی می‌بینند و انتخاب می‌کنند (ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون). طائف به معنی طواف کننده است، گویا وسوسه‌های شیطانی همچون طواف کننده‌ای پیرامون فکر و روح انسان پیوسته گردش می‌کنند تا راهی برای نفوذ بیابند، اگر انسان در این هنگام به یادخدا و عواقب شوم گناه بیفتد، آنها را از خود دور ساخته و رهایی می‌یابد وگرنه سرانجام در برابر این وسوسه‌ها تسلیم می‌گردد. اصولا هر کس در هر مرحله‌ای از ایمان و در هر سن و سال گه گاه گرفتار وسوسه‌های شیطانی می‌گردد، و گاه در خود احساس می‌کند که نیروی محرک شدیدی در درون جانش آشکار شده و او را به سوی گناهدعوت می‌کند، این وسوسه‌ها و تحریک‌ها، مسلما در سنین جوانی بیشتر است، در محیط‌های آلوده، همچون محیط‌های امروز که خود مراکز فساد در آن فراوان و آزادی نه به معنی حقیقی بلکه به شکل بی بند و باری همه جا را فرا گرفته و دستگاه‌های تبلیغاتی غالبا در خدمت شیطان و وسوسه‌های شیطانی هستند، فزونتر می‌باشد، تنها راه نجات از آلودگی در چنین شرائطی، نخست فراهم ساختن سرمایه تقوی است که در آیه مورد بحث به آن اشاره شده، و سپس مراقبت و سرانجام توجه به خویشتن و پناه بردن به خدا، یاد الطاف و نعمت‌های او، و مجازات‌های دردناک خطاکاران است. در روایات کرارا به اثر عمیق ذکر خدا در کنار زدن وسوسه‌های شیطان اشاره شده است. حتی افراد بسیار با ایمان و دانشمند و با شخصیت همیشه احساس خطر در مقابل وسوسه‌های شیطانی می‌کردند، و از طریق مراقبت که در علم اخلاق بحث مشروحی دارد با آن می‌جنگیدند. اصولا وسوسه‌های نفس و شیطان همانند میکرب‌های بیماری زا است، که در همه وجود دارند، ولی به دنبال بنیه‌های ضعیف و جسم‌های ناتوان می‌گردند، تا در آنجا نفوذ کنند اما آنها که جسمی سالم و نیرومند و قوی دارند، این میکرب‌ها را از خود دفع می‌کنند. جمله فاذا هم مبصرون (به هنگام یاد خدا چشمشان بینا می‌شود و حق را می‌بینند) اشاره به این حقیقت است که وسوسه‌های شیطانی پرده بر دید باطنی انسان می‌افکند، آن چنان که راه را از چاه و دوست را از دشمن و نیک را از بد نمی‌شناسد، ولی یاد خدا به انسان بینایی و روشنایی می‌بخشد، و قدرت شناخت واقعیت‌ها به او می‌دهد، شناختی که نتیجه‌اش نجات از چنگال وسوسه‌ها است.

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ذکر کیفرهای خدا».