تقوا و گناه (قرآن)

از جلوه‌های تقواپیشگی اجتناب و پرهیز انسات متقی از ارتکاب بهگناه است.

پرهیز از گناه، برخاسته از تقواپیشگی انسان می‌باشد: واذا قیل له اتق الله اخذته العزة بالاثم فحسبه جهنم ولبئس المهاد. و هنگامی که به آنها گفته شود: «از خدا بترسید! » (لجاجت آنان بیشتر می‌شود)، و لجاجت و تعصب، آنها را به گناه می‌کشاند. آتش دوزخ برای آنان کافی است و چه بد جایگاهی است! .. وتعاونوا علی البر والتقوی ولا تعاونوا علی الاثم والعدون واتقوا الله ان الله شدید العقاب. ... و (همواره) در راه نیکی و پرهیزگاری با هم تعاون کنید! و (هرگز) در راه گناه و تعدی همکاری ننمایید! و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید که مجازاتخدا شدید است! یـبنی ءادم قد انزلنا علیکم لباسـا یوری سوءتکم وریشـا ولباس التقوی ذلک خیر ذلک من ءایـت الله لعلهم یذکرون. ای فرزندان آدم! لباسی برای شما فرستادیم که اندام شما را می‌پوشاند و مایه زینت شماست اما لباس پرهیزگاری بهتر است! اینها (همه) از آیات خداست، تا متذکر (نعمتهای او) شوند! قالت انی اعوذ بالرحمـن منک ان کنت تقیـا. او (سخت ترسید و) گفت: «من از شر تو، بهخدای رحمان پناه می‌برم اگر پرهیزگاری! الذین یجتنبون کبــئر الاثم والفوحش الا اللمم... فلا تزکوا انفسکم هو اعلم بمن اتقی. همانها که از گناهان بزرگ و اعمال زشت دوری می‌کنند، ... پس خودستایی نکنید، او پرهیزگاران را بهتر می‌شناسد! از حضرت علی علیه‌السّلام روایت شده است: مریم دانست که انسان متقی، تقوایش او را از معصیت باز می‌دارد.

دیدگاه آیت‌الله مکارم

می‌گوید: لباس پرهیزکاری و تقوا از آن هم بهتر است (و لباس التقوی ذلک خیر). تشبیه تقوی و پرهیزکاری به لباس، تشبیه بسیار رسا و گویایی است، زیرا همانطور که لباس هم بدن انسان را از سرما و گرما حفظ می‌کند، و هم سپری است در برابر بسیاری از خطرها، و هم عیوب جسمانی را می‌پوشاند و هم زینتی است برای انسان، روح تقوی و پرهیزکاری نیز علاوه بر پوشانیدن بشر از زشتی گناهان و حفظ از بسیاری از خطرات فردی و اجتماعی، زینت بسیار بزرگی برای او محسوب می‌شود. زینتی است چشمگیر که بر شخصیت او می‌افزاید. در اینکه منظور از لباس تقوی چیست در میان مفسران گفتگو بسیار شده است، بعضی آن را به معنی عمل صالح و بعضی حیاء و بعضی لباس عبادت و بعضی به معنی لباس جنگ مانند زره و خود و حتی سپر گرفته‌اند، زیرا تقوی از ماده وقایة به معنی نگاهداری و حفظ است، و به همین معنی در قرآن مجید نیز آمده است چنان که در سوره نحل آیه ۸۱ می‌خوانیم: (و جعل لکم سرابیل تقیکم الحر و سرابیل تقیکم باسکم...) و برای شما پیراهن‌هایی قرار داد که شما را از گرما حفظ می‌کند و هم پیراهن‌هایی که شما را در میدان جنگ محفوظ می‌دارد. ولی همانطور که بارها گفته‌ایم آیاتقرآن غالبا معنی وسیعی دارد که مصداقهای مختلف را در بر می‌گیرد، در آیه مورد بحث نیز می‌توان تمام این معانی را از آیه استفاده کرد. و از آنجا که لباس تقوی در مقابل لباس جسمانی قرار گرفته، به نظر می‌رسد که منظور از آن همان روح تقوی و پرهیزکاری است، که جان انسان را حفظ می‌کند و معنی حیاء و عمل صالح و امثال آن در آن جمع است. در پایان آیه می‌فرماید: این لباسهایی که خدا برای شما قرار داده اعم از لباس مادی و معنوی، لباس جسمانی و لباس تقوی، همگی از آیات و نشانه‌های خدا است تا بندگان متذکر نعمت‌های پروردگار شوند. (ذلک من آیات الله لعلهم یذکرون).

دیدگاه علامه طباطبایی

و لباس التقوی ذلک خیر... ، در اینجا از ذکر لباس ظاهر و پوشاندن عورت ظاهری به ذکر لباس باطن و چیزی که سیئات باطنی را می‌پوشاند، و آدمی را از شرک و گناه که باعث رسوایی او است باز می‌دارد منتقل شده است. آری، آن تاثر و انفعالی که از کشف عورت به آدمی دست می‌دهد در عورت ظاهری و باطنیش از یک سنخ است، با این تفاوت که تاثر از بروز معایب باطنی بیشتر و ناگوارتر و دوامش زیادتر است، زیرا حسابگر آن مردم نیستند، بلکه خدای تعالی است و نتیجه‌اش هم اعراض مردم نیست، بلکه شقاوت و بدبختی دائمی و آتشی است که به دلها سرایت می‌کند، و به همین دلیل لباس تقوی نیز از لباس ظاهر بهتر است. برای تتمیم این نکته بدنبال جمله مزبور فرمود: ذلک من آیات الله لعلهم یذکرون. در این جمله لباسی را که انسان به استفاده از آن هدایت شده آیتی الهی شمرده که اگر انسان به دقت در آن بنگرد خواهد فهمید که در باطن او معایب و نواقصی است که آشکار شدنش باعث رسوایی او است. و آن معایب عبارت است از رذایل نفس که اهمیتش به مراتب بیشتر از معایب ظاهری و پوشاندنش واجب‌تر از پوشاندن عیب و عورت ظاهری است، و نیز خواهد فهمید که همانطوری که برای پوشاندن معایب ظاهری لباسی است، برای پوشاندن معایب درونی نیز لباسی است، و آن همان لباس تقوا است که خداوند به آن امر فرموده و به زبان انبیای بزرگوار برای بشر آن را بیان کرده است. البته در تفسیر لباس تقوی مفسرین را اقوال و نظریات دیگری است بعضی آن را بهایمان به خدا و عمل صالح، و بعضی دیگر به حسن ظاهر، و برخی هم آن را به حیا تفسیر کرده‌اند. عده‌ای دیگر گفته‌اند مقصود از آن، لباس‌های پشمینه و خشنی است که پارسایان از در تواضع و افتادگی به تن می‌کنند، بعضی هم آن را به اسلام، و بعضی به لباس جنگ، و بعضی به ساتر عورت و بعضی به ترس از خدا معنا کرده‌اند. عده‌ای هم آن را به لباسی که پرهیزکاران در قیامت می‌پوشند تفسیر کرده و گفته‌اند: معنای اینکه فرمود: لباس تقوا بهتر است، این است که لباس تقوای قیامت بهتر از لباس‌های دنیا است . و خواننده عزیز به خوبی می‌داند که هیچ یک از این اقوال آن طور که باید منطبق با سیاق آیه نیست.

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اجتناب از گناه‌».