توبه و تزکیه (قرآن)

توبه، باعث تزکیه و پاکی انسان ازگناه می شود.

توبه مقدمه تذکیه

ولولا فضل الله علیکم ورحمته فی الدنیا والاخرة لمسکم فی ما افضتم فیه عذاب عظیم(و اگر فضل و رحمت الهی در دنیا و آخرت شامل شما نمی‌شد، بخاطر این گناهی که کردید عذاب سختی به شما می‌رسید! ) یـایها الذین ءامنوا لا تتبعوا خطوت الشیطـن ومن یتبع خطوت الشیطـن فانه یامر بالفحشاء و المنکر ولولا فضل الله علیکم ورحمته ما زکی منکم من احد ابدا ولـکن الله یزکی من یشاء والله سمیع علیم.(ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از گامهای شیطان پیروی نکنید! هر کس پیرو شیطان شود (گمراهش می‌سازد، زیرا) او به فحشا و منکر فرمان می‌دهد! و اگر فضل و رحمت الهی بر شما نبود، هرگز احدی از شما پاک نمی‌شد؛ ولی خداوند هر که را بخواهد تزکیه می‌کند، و خدا شنوا و داناست! ) (این دو آیه در سیاق آیات افک است و منظور از فضل خدا، مهلت دادن او به بندگان خطاکار برای توبه کردن است. )

خطوات شیطان

اگر"شیطان" را به معنی وسیع کلمه، یعنی" هر موجود موذی و تبهکار و ویرانگر" تفسیر کنیم گستردگی این هشدار در تمام ابعاد زندگی روشن می‌شود. هرگز یک انسان پاکدامن و با ایمان را نمی‌شود یک مرتبه در آغوش فساد پرتاب کرد، بلکه گام به گام این راه را می‌سپرد: گام اول معاشرت و دوستی با آلودگان است. گام دوم شرکت در مجلس آنها. گام سوم فکر گناه. گام چهارم ارتکاب مصادیق مشکوک و شبهات. گام پنجم انجام گناهان صغیره. و بالآخره در گامهای بعد گرفتار بدترین کبائر می‌شود، درست به کسی می‌ماند که زمان خویش به دست جنایتکاری سپرده او را گام به گام به سوی پرتگاه می‌برد، تا سقوط کند و نابود گردد.

موانع تزکیه

موانع دستیابی انسان به رشد معنوی و تزکیه نفس فراوان است که برخی از آنها عبارت است از:

۱ـ شیطان: از آنجا که شیطان دشمن انسان است و سوگند خورده که همه انسانها را گمراه نماید یکی از عوامل اصلی آلوده شدن انسانها به گناه و مانع عمده تحصیل تزکیه بشمار می‌رود بر همین اساس قرآن مؤمنان را از تبعیت او برحذر داشته و می‌گوید اگر لطف خدا نبود ـ با توجه به دامها و وسوسه‌های شیطان هیچ کس قادر به تزکیه خود نمی‌بود.

۲ـ کفر و نفاق: عدم پذیرش دین الهی و نفاق از دیگر موانع طهارت قلب و تزکیه است.

۳ـ عصیان و گناه: نافرمانی خداوند و ارتکاب گناه از دیگر اموری است که قرآن در آیاتی آن را مانع تطهیر قلوب مؤمنان برمی شمارد. از جمله در آیه ۷۷ آل عمران به پیمان شکنی یهود به قصد رسیدن به مال دنیا اشاره کرده و آن را مانع تزکیه آنان دانسته است که مراد به عدم تزکیه این افراد این است که خداوند آنان را از آلودگی گناهشان به وسیله آمرزش پاک نمی‌کند و یا مراد تزکیه در گفتار است یعنی خداوند چنان که اولیاء خود را مدح می‌کند آنان را مورد ستایش قرار نمی‌دهد. یا مراد این است که خداوند این افراد را در جایگاه پاکان قرار نمی‌دهد. در آیات ۴۱ و ۴۲ مائده نیز به گناهانی همچون، گوش سپاری به شایعات، سخنان دروغ، جاسوسی برای دیگران، تحریف کتب آسمانی و حرام خواری از سوی یهود اشاره نموده و ارتکاب آنها را از موانع تطهیر قلوب برشمرده است. بنابرین اولین قدم در تزکیه نفس توبه و برگشت از ارتکاب گناهان می باشد.

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «توبه و تزکیه».