توصیه به تهجد (قرآن)
تهجد و شب زنده داری به هر مقدار ممکن، توصیه خداوند به مؤمنان و مسلمانان است.
دعوت به شب زنده داری
ان ربک یعلم انک تقوم ادنی من ثلثی الیل ونصفه وثلثه وطـائفة من الذین معک والله یقدر الیل والنهار علم ان لن تحصوه فتاب علیکم فاقرءوا ما تیسر من القرءان علم ان سیکون منکم مرضی وءاخرون یضربون فی الارض یبتغون من فضل الله وءاخرون یقـتلون فی سبیل الله فاقرءوا ما تیسر منه...(پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزند؛ خداوند شب و روز را اندازه گیری می‌کند؛ او می‌داند که شما نمی‌توانید مقدار آن را (به دقت) اندازه گیری کنید (برای عبادت کردن)، پس شما را بخشید؛ اکنون آنچه برای شما میسر است قرآن بخوانید او می‌داند بزودی گروهی از شما بیمار می‌شوند، و گروهی دیگر برای به دست آوردن فضل الهی (و کسب روزی) به سفر می‌روند، و گروهی دیگر در راه خدا جهاد می‌کنند (و از تلاوت قرآن بازمی مانند)، پس به اندازه‌ای که برای شما ممکن است از آن تلاوت کنید و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید و به خدا «قرض الحسنه» دهید (در راه او انفاق نمایید) و (بدانید) آنچه را از کارهای نیک برای خود از پیش می‌فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت؛ و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است!)
[۱]
(مقصود از «فاقرءوا» تخفیف در قیام شبانه از لحاظ مقدار برای عموم مکلفان است.)
[۲]
اهمیت تهجد
تهجد در اسلام از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است، براین اساس، قرآن کریم در آیاتی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و مسلمانان را به تهجد و عبادت خدا در شب ترغیب کرده است؛ از جمله در آیه ۷۹ سوره اسراء
[۳]
- «و مِنَ الَّیلِ فَتَهَجَّد بِهِ نافِلَةً لَکَ».
[۴]
[۵]
[۶]
[۷]
[۸]
در آیه‌ای دیگر قرآن کریم به شفع و وتر سوگند یاد کرده است:«والشَّفعِ والوَتر»
[۹]
که بر اساس برخی روایات مراد از شفع و وتر سه رکعت پایانی نمازشب است.
[۱۰]
[۱۱]
در آیاتی دیگر شب زنده داری از اوصاف و ویژگی های مؤمنان :«اِنَّما یؤمِنُ بِٔیتِنَا الَّذینَ... • تَتَجافی جُنوبُهُم عَنِ المَضاجِعِ»،
[۱۲]
پرهیزکاران:«اِنَّ المُتَّقینَ... • کانوا قَلیلاً مِنَ الَّیلِ ما یهجَعون»،
[۱۳]
[۱۴]
بندگان خاص خداوند:«و عِبادُ الرَّحمنِ... • والَّذینَ یبیتونَ لِرَبِّهِم سُجَّدًا و قِیما»،
[۱۵]
بندگان صالح:«یتلونَ ءایتِ اللّهِ ءاناءَ الَّیلِ و هُم یسجُدون • و اُولئِکَ مِنَ الصّلِحین»،
[۱۶]
نیکوکاران:«اِنَّهُم کانوا قَبلَ ذلِکَ مُحسِنین • کانوا قَلیلاً مِنَ الَّیلِ ما یهجَعون»
[۱۷]
و عالمان ربانی
[۱۸]
- «اَمَّن هُوَ قنِتٌ ءاناءَ الَّیلِ ساجِدًا وقائِمًا... هَل یستَوِی الَّذینَ یعلَمونَ والَّذینَ لا یعلَمونَ»
[۱۹]
دانسته شده است؛ همچنین در احادیث یکی از مصادیق « ذاکران خدا » که در آیه ۳۵ احزاب
[۲۰]
به آنان وعده مغفرت و اجر عظیم داده شده:«والذّاکِرینَ اللّهَ کَثیرًا والذّاکِرتِ» متهجدان ذکر شده است
[۲۱]
چنان که یکی از مصادیق باقیات صالحات که ثواب آن نزد خداوند پایدار دانسته شده:«والباقِیاتُ الصّالِحتُ خَیرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوابًا»
[۲۲]
[۲۳]
تهجد به شمار رفته است.
[۲۴]
[۲۵]
[۲۶]
اهمیت شب زنده داری در احادیث
افزون بر قرآن ، در احادیث به شب زنده داری اهتمام خاصی شده است؛ از جمله در حدیثی مال و فرزندان با الهام از آیه ۴۶ کهف ،
[۲۷]
زینت زندگی دنیا و نماز شب زینت زندگی آخرتخوانده شده است
[۲۸]
[۲۹]
؛ همچنین نماز شب، برترین نماز پس از نمازهای واجب
[۳۰]
، از بهترین اعمال
[۳۱]
، محبوب خداوند
[۳۲]
[۳۳]
میزان الحکمه، محمدی ریشهری، محمد، ج ۲، ص ۱۶۵۲.
، شرف مؤمن
الاصول من الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، ج ۲، ص ۱۴۸.
من لایحضره الفقیه، ابن بابویه، محمد بن علی، ج ۱، ص ۴۷۲.
و مایه مباهات خداوند شمرده شده است.
وسائل الشیعه، حر عاملی، محمدبن حسن، ج ۸، ص ۱۵۷.
در حدیثی دیگر، امکان سیر به سوی خدا بدون شب زنده‌داری نفی شده است.
بحارالانوار، مجلسی، محمدباقر، ج ۷۵، ص ۳۸۰.
الأنوار البهیة فی تواریخ الحجج الالهیة، قمی، عباس، ص ۳۱۹.
از سوی دیگر، ترک کنندگان نماز شب ، مغبون
[http://lib.eshia.ir/11025/8/160/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%BA%D8%A8%D9%88%D9%86
وسائل الشیعه، حر عاملی، محمدبن حسن، ج ۸، ص ۱۶۰.]
معانی الاخبار، ابن بابویه، محمد بن علی، ص ۳۴۲.
و خارج از صف پیروان (خالص) پیامبر
مستدرک الوسائل، نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، ج ۳، ص ۶۴.
وسائل الشیعه، حر عاملی، محمدبن حسن، ج ۸، ص ۱۶۲.
بحارالانوار، مجلسی، محمدباقر، ج ۸۴، ص ۱۶۲.
شمرده شده‌اند.
منبع
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «توصیه به تهجد».
