حکم انفاق (قرآن)

انفاق، یکی از فضایل اخلاقی که در اسلام به طور مکرر به آن سفارش شده است، در کاربرد رایج قرآن کریم و متون دینی، انفاق اصطلاحاً به اعطای مال یا چیزی دیگر در راه خدا به والدین، خویشاوندان، فقیران و دیگر راههای مورد نیاز گفته می‌شود.

انفاق روزی

قرآن کریم انفاق از روزیهای خدادادی را لازم وضروری میداند: «واذا قیل لهم انفقوا مما رزقکم الله...؛ و هنگامی که به آنها گفته شود از آنچه خدا به شما روزی کرده انفاق کنید ...»

آزادسازی بردگان

حکم انفاق برای بردگان (قرآن)، شایسته است انسان ، جهت آزادسازی بردگان، انفاق نماید.

انفاق از زراعت

انفاق و پرداخت بخشی از محصولات کشاورزی، هنگام چیدن میوه‌ها و درو کردن غلات، واجب است: «وهو الذی انشا جنــت معروشـت وغیر معروشـت والنخل والزرع مختلفـا اکله والزیتون والرمان متشـبهـا وغیر متشـبه کلوا من ثمره اذا اثمر وءاتوا حقه یوم حصاده...؛ او است که باغهای معروش (باغهائی که درختانش روی داربستها قرار می‌گیرند) و باغهای غیر معروش (درختانی که نیاز به داربست ندارند) آفرید، و همچنین نخل و انواع زراعت را که از نظر میوه و طعم با هم متفاوتند و (نیز) درخت زیتون و انار را که از جهتی با هم شبیه و از جهتی تفاوت دارند (برگ و ساختمان ظاهریشان شبیه یکدیگر است در حالی که طعم میوه آنها فوق العاده متفاوت) از میوه آن به هنگامی که به ثمر می‌نشیند بخورید و حق آن را به هنگام درو بپردازید...»

انفاق به خویشاوند

قرآن مجید همگان را به انفاق به خویشاوندان، مساکین و در راه ماندگان دعوت می نماید: «وءات ذا القربی حقه والمسکین وابن السبیل ولا تبذر تبذیرا؛ و حق نزدیکان را بپرداز و (همچنین) مستمند و وامانده در راه را، و هرگز اسراف و تبذیر مکن.» «فـات ذا القربی حقه والمسکین وابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله...؛ چون چنین است حق نزدیکان و مسکینان و ابن سبیل را ادا کن این برای آنها که رضای خدا را می‌طلبند بهتر است ...»

انفاق در راه جهاد

حکم انفاق در راه جهاد (قرآن)،خداوند متعال در قرآن، انفاق در راه جنگ و جهاد (جهت تقویت جهاد و مجاهدان) را امری واجب معرفی نموده است.

اعتدال در انفاق

حکم اعتدال در انفاق (قرآن)، همانگونه که اعتدال در همه امور پسندیده و ممدوح است، اعتدال در انفاق نمودن، و پرهیز از زیاده روی نیز در قرآن سفارش شده است.

انفاق به والدین

حکم انفاق به والدین (قرآن)، پدر و مادر در انفاق اولویت دارند.

انفاق به نیازمندان

حکم انفاق به نیازمندان (قرآن)، تامین نیازمندان، از راه انفاق به آنان، راهی است که قرآن کریم برای بهبود وضعیت جامعه لازم میداند.

ریاکاری در انفاق

حکم ریاکاری در انفاق (قرآن)، ریاکاری در انفاق، این عمل خداپسندانه را باطل میکند.

منت در انفاق

حکم منت در انفاق (قرآن)، اذیت کردن و منت گذاشتن در انفاق، انفاق را باطل میکند.

اخلاص در انفاق

حکم اخلاص در انفاق (قرآن)، اخلاص و قصد تقرب به خدا، در انفاق مال مانند اعمال عبادی دیگر، شرط قبول در درگاه حق متعال است.

انفاق به سائل

حکم انفاق به سائل (قرآن)، قرآن کریم به مؤمنان امر فرموده است که وقتی سائلی در خواست کمک کرد، از انفاق به او خودداری نکنند. کافران جهت جلوگیری از راه حق و گسترش دین، از مال خود اتفاق می‌کنند: «ان الذین کفروا ینفقون امولهم لیصدوا عن سبیل الله فسینفقونها ثم تکون علیهم حسرة ثم یغلبون والذین کفروا الی جهنم یحشرون؛ آنها که کافر شدند اموال شان را برای بازداشتن مردم از راه خدا انفاق می‌کنند، آنها این اموال را (که برای بدست آوردن آن زحمت کشیده‌اند در این راه) انفاق می‌نمایند اما مایه حسرت و اندوه شان خواهد شد و سپس شکست خواهند خورد. و (در جهان دیگر این) کافران همگی به سوی دوزخ می‌روند.»

انفاق از مال ربوی

حکم انفاق از مال ربوی (قرآن)، در قرآن انفاق از مال ربوی مصداقی از اموال خبیث و مورد تحریم خداوند معرفی شده است.

حرمت رد سائل

رد کردن محتاجان و انفاق نکردن به آنان در قرآن، تحریم شده است: «واما السائل فلا تنهر؛ و سؤال کننده را از خود مران.»

انفاق از مال حرام

حکم انفاق از مال حرام (قرآن)، انفاق از مال حرام، عملی است که مقبول درگاه حق قرار نمی گیرد و خداوند در قرآن آن را تحریم فرموده است.

خودداری از انفاق

حکم خودداری از انفاق (قرآن)، بسیاری از اهل کتاب از انفاق در راه خدا خودداری میکردند و به انباشتن ثروت می‌پرداختند، خداوند به آنها وعده عذاب و مجازات دوزخ داده است.

ترک انفاق

حکم ترک انفاق (قرآن)، خداوند متعال ترک انفاق، از سوی متمکنان جامعه را تحریم نموده است.

طرد سائل

خداوند متعال پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را از رفتار خشونت آمیز با نیازمندان سائل و طرد آنان نهی فرموده است: «واما السائل فلا تنهر؛ و سؤال کننده را از خود مران.»

انفاق مستحب

استحباب انفاق (قرآن)، انفاق به دیگران، از مال خویش، جزء مستحبات به شمار میرود.

انفاق در راه خدا

حکم انفاق در راه خدا (قرآن)، انفاق مال در راه خدا، امری مطلوب و مورد توصیه خداوند است.

اختصاص مال به سائل

اختصاص بخشی از مال خود، به نیازمندان سائل، از سوی خداوند مطلوب شمرده شده است: «وفی امولهم حق للسائل والمحروم؛ و در اموال آنها حقی برای سائل و محروم بود.» «والذین فی امولهم حق معلوم• للسائل والمحروم؛ و آنها که در اموالشان حق معلومی است• برای تقاضا کنندگان و محرومان.»

انفاق از مال ارث

حکم انفاق از مال ارث (قرآن)، انفاق از مال ارث به خویشاوندان، یتیمان و نیازمندان حاضر در هنگام تقسیم ارث، مستحب است.

انفاق مکروه

انفاق از چیزهای نامرغوب و بی ارزش از اموال خود، مکروه است: «یـایها الذین ءامنوا انفقوا من طیبـت ما کسبتم ومما اخرجنا لکم من الارض ولا تیمموا الخبیث منه تنفقون ولستم بـاخذیه الا ان تغمضوا فیه...؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت ) به دست آوردهاید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی اغماض و کراهت! و بدانید خداوند، بی نیاز و شایسته ستایش است.»

انفاق به غیر مسلمانان

حکم انفاق به غیر مسلمانان (قرآن)، انفاق مال به غیر مسلمانان جائز است.

انفاق در حال رکوع

امیرالمؤمنین علی ‌(علیه‌السلام) در حال رکوع به سائل انفاق فرمودند، از این رو انفاق در حال رکوع در قرآن از علائم ولی امر مسلمین دانسته شده است: «انما ولیکم الله ورسوله والذین ءامنوا الذین یقیمون الصلوة ویؤتون الزکوة وهم رکعون؛ سرپرست و رهبر شما تنها خدا است، و پیامبر او، و آنها که ایمان آورده‌اند و نماز را بر پا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌پردازند.»

انفاق به فاسق و منافق

خداوند متعال در قرآن کریم به مسلمانان امر فرموده است که خلق را از انفاق محروم نکنند، حتی اگر فاسق یا منافق باشند: «ولا یاتل اولوا الفضل منکم والسعة ان یؤتوا اولی القربی والمسـکین والمهـجرین فی سبیل الله ولیعفوا ولیصفحوا الا تحبون ان یغفر الله لکم والله غفور رحیم؛ آنها که دارای برتری (مالی) و وسعت زندگی هستند نباید سوگند یاد کنند که از انفاق نسبت به نزدیکان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دریغ نمایند، آنها باید عفو کنند و صرف نظر نمایند، آیا دوست نمی‌دارید خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند غفور و رحیم است.» (آیه دلالت دارد که سوگند بر ترک انفاق جایز نیست، هرچند فرد انفاق شده فاسق و منافق باشد. )

انفاق آشکار و پنهان

در قرآن کریم انفاق هم به صورت آشکار و هم پنهان مطلوب شمرده شده است: «الذین ینفقون امولهم بالیل والنهار سرا وعلانیة...؛ آنها که اموال خود را، شب و روز، پنهان و آشکار، انفاق می‌کنند، مزدشان نزد پروردگارشان است، نه ترسی بر آنهاست، و نه غمگین می‌شوند.» «والذین صبروا ابتغاء وجه ربهم واقاموا الصلوة وانفقوا مما رزقنـهم سرا وعلانیة...؛ و آنها که بخاطر ذات (پاک) پروردگارشان شکیبائی می‌کنند، و نماز را بر پا میدارند، و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم، در پنهان و آشکار، انفاق می‌کنند، و با حسنات، سیئات را از میان می‌برند، پایان نیک سرای دیگر از آن آنهاست.» «قل لعبادی الذین ءامنوا یقیموا الصلوة وینفقوا مما رزقنـهم سرا وعلانیة...؛ بگو به بندگان من که ایمان آورده‌اند، نماز را بر پا دارند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم پنهان و آشکار انفاق کنند پیش از آنکه روزی فرا رسد که نه در آن خرید و فروش است و نه دوستی (نه با مال می‌توانند از چنگال کیفر خدا رهائی یابند و نه با پیوندهای مادی).» «ضرب الله مثلا عبدا مملوکـا لا یقدر علی شیء ومن رزقنـه منا رزقـا حسنـا فهو ینفق منه سرا وجهرا هل یستوون...؛ خداوند مثالی زده: برده مملوکی را که قادر بر هیچ چیز نیست، و انسان (با ایمانی) را که رزق نیکو به او بخشیده است، و او پنهان و آشکار از آنچه خدا به او داده انفاق می‌کند، آیا این دو نفر یکسانند؟ شکر خدا را است، ولی اکثر آنها نمی‌دانند!» «ان الذین یتلون کتـب الله واقاموا الصلوة وانفقوا مما رزقنـهم سرا وعلانیة یرجون تجـرة لن تبور؛ کسانی که کتاب الهی را تلاوت می‌کنند و نماز را بر پا می‌دارند و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم پنهان و آشکار انفاق می‌کنند، تجارت (پر سودی) را امید دارند که نابودی و کساد در آن نیست.»

انفاق از سوی کافر

حکم انفاق از سوی کافر (قرآن)، خداوند متعال در قرآن کریم انفاق از سویکافران را غیر صحیح و باطل میداند.

منبع

فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم انفاق».

پانویس

رده:مقالات