استفاده از قلک، روشی بهینه برای جلب مشارکت های خرد

گفت وگو با مهرداد طهماسبی مدیرروابط عمومی مرکز کنترل سرطان آلا(مکسا)اصفهان

زهرا خانلری :مؤسسات خیریه حامیان خرد و کلان دارند که برای جلب كمكهای هر دسته شیوه های متنوعی به کار می برند. استفاده از قلك، برای جلب مشارکت های خرد، از ساده ترین و قدیمی ترین راه های جذب کمکهای مردمی است. این شیوه که تقریبا در اغلب مؤسسات از آن استفاده می شود، فرصتها و تهدیدهای خاص خود را دارد. موسسه خیریه مکسای - اصفهان یکی از مؤسساتی است که در استفاده از این شیوه موفق بوده است. این موسسه از سال ۱۳۹۳ توزيع قلك را شروع کرده است. مکسا در حال حاضر ۶۰۰۰ قلك را توزیع کرده است که هرسال حدود ۲ تا ۳ هزار قلك به آن افزوده می شود.

برخی از مؤسسات خیریه معتقدند استفاده از قلک برای جمع آوری کمک های خرد، با توجه به هزینه هایش، روش بهینه ای نیست. به نظرتان ایده استفاده از قلک سودمند است ؟

بله کاملا. اگر بخواهم به صورت عددی بیان کنم باید بگویم این روش کاملا بهینه است، زیرا هزینه ای که برای هرعدد قلک خانگی می شود، حدود ۲۰۰۰ تومان است؛ ولی مبلغی که از طریق آن به دست می آید، حدود ۳۵۰۰۰ تومان است. از طرفی بحث تبلیغات و مطرح شدن اسم آن خیریه در بین عموم مردم هم مطرح است که از طریق قلک امکان پذیر است.

در سال اول، توزيع قلک ها برای ما هزينه داشت؛ زیرا موسسه باید هزینه تولید . قلک ها و توزیع آنها را تقبل می کرد، درحالی که هنوز هیچ دریافتی از قلک ها به دست نیامده بود. تقریبا یک نیمسال طول می کشد تا قلک ها بازگردانده شود، در نتیجه ما باید از خودمان هزینه می کردیم. بهتر است بگویم در سال اول نوعی سرمایه گذاری است.

اما امروز با گذشت بیش از چهار سال، قلک های زیادی را بدون پرداخت هیچ هزینه ای، توزيع و جمع آوری می کنیم. در واقع ایده ای که برای کاهش هزینه ها در این زمینه به ذهنمان رسید، ایجاد ایستگاه های قلک بود.

ایستگاه های قلک این گونه است که در یک منطقه، مکانی که تمایل به همکاری با ما را دارد، تبدیل به ایستگاه قلک کردیم و به خیران گفتیم که قلک های خود را به آنجا تحویل دهند.

این گونه به جای اینکه پیک به خانه های تک تک افراد برای تحویل قلک ها مراجعه کند، به آن ایستگاه مراجعه و مجموع قلک های آن منطقه را دریافت میکند. ایستگاه ها می توانند فروشگاه، سازمان و... باشند.

این روش توانست در توزیع و جمع آوری قلک ها برای ما مقرون به صرفه باشد. درصد مبلغ جمع آوری شده از قلک ها چند درصد کل بودجه اهدایی نیکوکاران است ؟

مبالغی از قلک ها جمع آوری می شود به طور تقریبی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد کل کمک حامیان را شامل می شود. و

شیوه شما برای بازپس گیری قلک ها چگونه است ؟ ماهيانه، فصلی؟

نه ما برای تحویل قلک ها هیچ محدودیت زمانی نداریم، می گوییم هرزمان قلک هایتان پرشد تحویل دهید. یا اگر مناسبتی باشد، نظير عید نوروز، ماه مبارک رمضان و... به افراد پیامک میدهیم که اگر قلکشان پرشده تحویل دهند و در واقع نوعی یادآوری است.

چالش های استفاده از قلک به نظر شما چیست؟

یکی از مهم ترین چالش ها، بازنگشتن قلک هاست ، درصد فراوانی از قلک هایا بازنمی گردد یا دیر باز می گردد. به عنوان مثال، قلکی داریم که بعد از دو سال به تازگی به دستمان رسیده است و یا برخی از قلک هایمان از بین رفته است و ما اطلاعاتی از دارنده های آنها نداریم.

در مواقعی هم سوء استفاده هایی شده است؛ برای نمونه، فردی ۱۰ قلک از ما گرفته است، به این نیت که به اقوام خود دهد، زمانی که ما برای جمع آوری آنها مراجعه کردیم متوجه شدیم قلک ها از افراد گرفته شده، بدون اینکه به ما تحویل داده شود.

در ابتدای کار محدودیتی برای توزیع قلک نداشتیم و هرفردی هرچند تا قلک می خواست به او داده می شد. همین موضوع باعث شد که در توزيع قلک ها محدودیت ایجاد کنیم و اگر فردی می خواهد قلک برای خانواده خود ببرد تمام اطلاعات شخصی او را شامل نام، شماره تماس، آدرس و... گرفته شود تا خودمان مستقیم با فرد مذکور در تماس باشیم.

با توجه به تجربه شما در این زمینه، مزایای استفاده از قلک در چیست؟

مزایای استفاده از قلک ها همان طور که قبلا هم اشاره کردم مربوط به اطلاع رسانی است. وجود قلک در منازل، ادارات و مکان های دیگر ابزاری بسیار مهم برای شناسایی موسسه بین عموم مردم است. علاوه بر این موارد، مسئله خیلی مهم تر این است که پول حاصل از قلک ها جزء منابع پایدار محسوب می شود.

منبعی که به خوبی می توان روی آن حساب باز کرد. معمولا روی کمک های موردی نیکوکاران نمی توان برنامه ریزی کرد؛ زیرا گاهی اوقات هست و گاهی هم نیست.

اما تجربه ما در این چند سال نشان داده است که به طور متوسط کمترین آورده ای که قلک ها می تواند برای ما داشته باشد؛ مثلا ماهیانه ۱۰ میلیون تومان است. درنتیجه به دقت می توانیم روی آن برنامه ریزی کنیم؛ لذا درآمد حاصل از قلک ها جزء منابع پایدار و تکیه پذیر ما محسوب می شود.

به علاوه، به نظرم مزایای غیرمالی خیلی بیشتر از مزایای مالی بوده است، مثلا فردی اطلاعات خیریه را بر روی قلک ها در سازمان ، فروشگاه و... دیده و با خدمات موسسه آشنا شده، در نتیجه بیماری را به ما معرفی کرده است.

یا شخصی که تمایل به کار داوطلبانه داشته است با دیدن تبلیغات خیریه روی قلک ها، مراجعه کرده و از داوطلبین موسسه شده است. یا افراد از طریق شماره تماس و نشانی خیریه روی قلک ها، نذورات و کمک های مالی خود را به ما رسانده اند. متر

اگر مؤسسات بخواهند از این روش استفاده بهینه داشته باشند باید چه نکاتی را رعایت کنند ؟

عنصر بسیار مهم در این زمینه خلاقیت است، به ویژه خلاقیت در طراحی قلك. قلک باید به نحوی طراحی شود که مخاطب آن را بپذیرد و از طرفی کاربردی هم باشد، یعنی بتواند حتی برای کودکان هم جذابیت ایجاد کند.

علاوه بر این، موضوع شناسایی درست جامعه هدف بسیار حائز اهمیت است. با توجه به اینکه در سال اول هدر رفت قلک ها زیاد است و از طرفی برای تولید آنها هم هزینه می شود، پس باید جامعه هدف بسیار هدفمند انتخاب شود تا بازدهی بیشتری به دست آید. لذا خیلی مهم است که بدانیم کجا آنها را توزیع کنیم.

انتخاب جامعه هدف مناسب بسیار وابسته است به نوع خدمات ارائه شده از سوی موسسه؛ به طور مثال، ما که در عرصه سرطان فعال هستیم، جامعه هدف مناسبمان مطب پزشکان است که اتفاقا بهره برداری مناسبی هم صورت گرفت؛ زیرا به کار ما آگاهی داشتند و نسبت به موضوع هدفمان پذیرش نشان دادند. مورد دیگر دانش آموزان بودند، وقتی قلک ها به نحوی طراحی شوند که برای کودکان جذاب باشد و به خوبی درباره نحوه صرف بول ها توجیه شده باشند، بسیار فعالانه برای جمع آوری پول تلاش می کنند.

ما در خصوص دانش آموزان خیلی خوب توانستیم کمک جذب کنیم، به خصوص درحوزه کودکان دبستانی. جامعه هدف دیگر که فکر می کنم در حیطه همه مؤسسات می تواند مناسب باشد، جامعه زنان هستند، به طور خاص زنان شاغل که بسیار عالی در / زمینه توزيع قلک ها و تکمیل کردن آنها همراهی می کنند.

آیا اندازه قلک تأثیری در میزان کمک های جمع آوری شده دارد؟

همان طور که قبلا هم اشاره کردم طراحی قلک بسیار مهم است. باید در طراحی آن خلاقیت به کاربرد تا مخاطب آن را دوست داشته باشد. همچنین باید به نحوی باشد که فرد بتواند در معرض دید مردم قرار دهد.

قلک های قدیمی ترما به شکلی بودند که مخاطب معترض بود به اینکه به سبب ظاهرش نمی تواند در دکور یا در مرض دید قرار دهد. این نکته هم ثابت شده است، وقتی قلک در معرض دید نباشد به فراموشی سپرده شده و دیرپر می شود. از طرفی نباید شبیه قلک های عادی باشد؛ مثلا بعضی از قلک ها شبیه قوطی رب، قوطی روغن و... هستند که ذهن مردم به سمت کاربرد آن می رود مثلا می گویند: «اینکه قوطی ربه!».

پس مهم هست که در طراحی قلک ها خلاقیت و سلیقه به کار برده شود تا در نگاه اول ذهن فرد را درگیر این کند که باید در آن پول بریزد. درباره جنس قلک باید بگویم که مهم است سبک باشد و جابجایی آن راحت باشد. جنس آن فلزی نباشد و سروصدا ایجاد نکند.

یا یکبارمصرف نباشد، چون بحث مسائل محیط زیستی خیلی برای مخاطب مهم است. خیلی از مخاطبین به این موضوع تأکید دارند که یک بار مصرف بودن قلک بسیار آسیب زننده به محیط زیست است؛ در نتیجه باید بسیار با ظرافت به این موضوع پرداخت.

موضوع بعدی حجم آن است، قلک ها نباید خیلی کوچک یا خیلی بزرگ باشد، به نحوی که مدت زمان زیادی برای پر شدن آن صرف شود. باید به گونه ای طراحی شود که ظرف مدت سه الی چهار ماه پر شود؛ زیرا اگر زمان بیشتری برای پر شدن صرف شود، مردم رغبتی به گرفتن قلک نخواهندداشت.

به عنوان مثال، می گویند: «یک سال است که در این قلک پول ریختم و پر نمیشه !» از طرفی مردم دوست ندارند پولی که به عنوان کمک به نیازمند ویا صدقه جمع میکنند، مدت زمان زیادی در منزل نگهداری کنند می خواهند به موقع به دست نیازمند برسانند.

پس توجه به مسائل فرهنگی در طراحی قلک هم مهم است. پر شدن قلک در مدت زمان مناسب و جایگزین کردن آن باعث حفظ ارتباط خير با موسسه می شود، همچنین به خوبی می توان اطلاع رسانی مناسب از برنامه ها، طرح ها و... راانجام داد و همین موضوع باعث می شود که افراد نیکوکار و با فضای خیریه در ارتباط باشد.

نظرتان راجع به استفاده از مواد بازیافتی در ساخت قلک ها چیست؟

قطع می شود و خیلی هم تأثیرگذار است. خیلی دیده شده است که برای تهیه قلک از موادی استفاده می کنند که بازیافت شدنی هستند و به چرخه طبیعت بازمی گردد.

حتی می توان به عنوان شعار این موضوع را روی قلک ها ثبت کرد تا از دید حفاظت از محیط زیست نیز تأثیر فرهنگی بگذارد. در ضمن مخاطبان هم از این گونه قلک ها بسیار استقبال می کنند. مسئله ای که مخاطبان معمولا عنوان می کنند این است که «شما که در حوزه درمان فعالیت می کنید؛ چرا به مسائل زیست محیطی توجه نمی کنید؟» تمام این شواهد نشان می دهد که این موضوع ها برای مخاطب اهمیت دارد و باید به آن پرداخته شود.

بسیاری از شرکت ها هستند که در این حیطه فعالیت می کنند و می توان با آنها رایزنی کرد و به کمک آنها قلک های بازیافتی، گیاهی و سازگار با محیط زیست ساخت. از طرفی باید به سمتی رفت که قلک ها یک بار مصرف نباشد؛ مثلا بتوان آن را در محل باز کرد تا قلک از بین نرود.

آیا می توان مدیریت ، توزیع و جمع آوری قلک ها به داوطلبان سپرد؟

ما در مستندات خود ، اینکه قلک ها را چه کسانی توزیع و جمع آوری می کنند، ثبت می کنیم. اخیر آمارگیری کردیم و متوجه شدیم که مبلغ موجود در قلک هایی که داوطلبان و خیران توزیع و جمع آوری کرده اند، به طور متوسط ۳۰ تا 40 درصد بیشتر از مبالغی بوده که از قلک های دیگر به دست آمده است.

متوسط مبلغ دریافتی از هر قلک عمومی ۳۵ تا 45 هزار تومان است، در حالی که از قلک هایی که داوطلبان توزیع کرده اند، به طور متوسط بیش از 65 هزار تومان به دست آمده است؛ یعنی چیزی حدود دو برابر بیشتر.

این موضوع نشان می دهد که داوطلبان در جلب اعتماد مخاطبان بسیار موفق عمل کرده اند. اعتمادی که داوطلب در مخاطب ایجاد می کند، بسیار با اهمیت است. داوطلب بر اساس دغدغه شخصی و نیت خیر خود در فضای کار خیریه قرار میگیرد و بعد از اعتمادی که از فضا به دست می آورد، خیلی راحت می تواند کمک های مادی و غیرمادی را جلب می کند.

من به عنوان کارمند موسسه خیریه به اندازه نیروی داوطلب کمک کننده نیستم، زیرا دغدغه شخصی داوطلب و رسالت درونی اوست که باعث می شود با حس و حالی ویژه به دنبال جذب کمک رود. مخاطب این را درک می کند که داوطلب برای نفع شخصی خود کار نمیکند؛ در نتیجه بیشتر کمک می کند.