تاثیرات متقابل ژنتیک و محیط بر بروز صفات و ویژگی های اخلاقی مرتبط با امور خیر از منظر علم و دین

سید مجتبی خیام نکویی ، صفورا جباری ، یدالله دالوند

چکیده

وراثت پذیری ویژگی های اخلاقی و روحی در انسان، از جوانب مختلف در اسلام و علم ژنتیک مورد توجه قرار گرفته است. اخيرا در حوزه علوم اجتماعي، نقش ژن ها در شکل گيري شخصيت، ماهيت روان انسان و همچنین فعاليت مغز، مورد نقد و بررسي قرار گرفته است. اما آنچه از منظر اسلام در وراثت صفات اخلاقی بویژه مشارکت در امور خیر و بطور کلی خیر اندیشی مطرح شده است، بسیار جامع تر بوده به طوریکه قرآن تصريح مى‌كند كه انسان از نطفه هاى‌ مركب و مخلوط آفريده شده است و کلمة علق را معرّف عامل وراثت (ژن) می داند. نکته مهم دیگری که از منظر اسلام مهم شمرده شده است، وراثت و سوق دادن عوامل مؤثر بر بروز این صفات اخلاقی نیکو در جامعه می باشد، که این می تواند موجب گسترش و بروز ژن های مرتبط با صفات و ویژگی های اخلاقی در انسان از جمله "صفت خًیّری" و توجه به هم نوع خود گردد. مطالعات نشان داده است، انسان هایی که دارای رفتارهای خًیّرانه می باشند، بدلیل اینکه از سطح بالایی از بیان ژن های مرتبط با فضائل اخلاقی برخوردار می باشند، انسان هایی هستند که نسبت به افراد عادی جامعه به مراتب دارای سطح بالاتری از سلامت جسم و روح، زندگی شادتر، داشتن روحیه همکاری و همچنین روابط اجتماعی پسندیده تر می باشند. در این مقاله با توجه به اهمیت رشد صفات فاضله انسانی بخصوص "صفت خًیّری" در زندگی انسان ها، که یکی از مصادیق آن است، تحلیلی بر تاثیرات متقابل عامل ژنتیک و محیط، در بروز ویژگی یا صفت " خًیّر بودن" فرد از دیدگاه قرآن، اسلام و علم نوین خواهیم داشت. بنابراین براساس آیات قرآن و نتایج جدیدترین تحقیقات علمی، یک جامعه اسلامی و سالم زمانی پدیدار می‌شود که در آن جامعه انسان ها بتوانند صفات خوب که یکی از مهمترین آن ها "صفت خًیّری " می باشد را به صورت مستمر در خود رشد و پرورش دهند و بتوانند به کمال و سعادت ابدی دست یابند. از این رو ترویج فرهنگ خٍیرخواهی و نیک اندیشی در جامعه ضروری و امری اجتناب ناپذیر می باشد.

واژگان کلیدی

وراثت، قرآن، حدیث، اسلام، علم ژنتیک، صفات اخلاقی، امور خیر