آثار تربیتی وقف کتاب برای فرزندان (بررسی وتصحیح وقف نامه کتاب آیة الله حاج سید احمد مظلوم جاپلقی)

مؤلف: سید مهدی موسوی

چکیده

وقف به جهت گستره و تنوع آن باید نقش ویژه ای در الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت داشته باشد. از عرصه های مهم وقف در توسعه و پیشرفت جامعه، عرصه فرهنگی و تربیتی است. وقف کتاب و تأثیر آن بر فرهنگ سازی مطالعه و کتابخوانی از ظرفیت های مهم تمدن سازی وقف است؛ از این رو وقفِ خاص کتاب برای فرزندان و نسل آنان همچون موقوفات عام المنفعه دارای آثار تربیتی است که در نوشته پیش رو پس از بررسی جایگاه کتاب در جامعه و تربیت، بدان پرداخته شده است. از این رهگذر ویژگی های موقوفه کتاب آیةالله حاج سید احمد مظلوم جاپلقی برای فرزندان، بررسی و متن وقف نامه تصحیح گردیده است.

کلید واژگان:الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت، وقفِ کتاب، تربیت فرزندان، فرهنگ کتابخوانی، جاپلق الیگودرز، آیةالله حاج سید احمد مظلوم جاپلقی

جهان اسلام در این مقطع از تاریخ، در پی یافتن اعتلای دوباره است و اقتضای این مهم آن است که با بازنگری میراث گذشته و هویت خود، الگوهایی را برای رسیدن به توسعه و پیشرفت شناسایی کرد که متناسب با فرهنگ و هویت اسلامی و نیازهای جامعه اسلامی باشد. بدون تردید مقوله «وقف» نقش بسیار حیاتی و گسترده ای می تواند در این روند داشته باشد؛ از این رو اگر به آن به طور همه جانبه و صحیح نگریسته شود و اهمیت آن در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به درستی شناخته گردد، سهم عمده ای در تبیین الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت خواهد داشت.

وقف حد و حریم بسیار گسترده و متنوعی دارد و یکی از عرصه های مهم وقف، عرصه فرهنگ و تربیت است. در تمدن اسلامی عنصر وقف در عرصه فرهنگ و تربیت بسیار محوری و مهم بوده است. از ساخت و وقف مساجد، حسینیه ها، مدارس، حوزه های علمیه گرفته تا تأسیس کتابخانه های عمومی و خصوصی همه نماینگر این اثر بخشی است. وقف از مهم ترین عوامل فروزان ماندن مشعل دانش و انجام پژوهش علمی در دنیای اسلام، بلکه سراسر جهان، بوده است. از دیگر جلوه های وقف در عرصه فرهنگ و تربیت، وقف و اهدای کتاب است که تأثیر بسزایی در غنای فرهنگی و حفظ اندیشه و انتقال فرهنگ مکتوب و دست آوردهای بشری داشته است. با مراجعه به کتابخانه ها و گنجینه های نسخ خطی و چاپی روشن می شود که سنت حسنه وقف کتاب چه میزان در حفظ میراث خطی و کتب ارزشمند مسلمین و غیر مسلمین داشته است. وقف در امر کتاب و گسترش دانش و علومی که موجب شکوفایی تمدن عظیم اسلامی در قرون مختلف شده است تأثیر فراوانی داشته است؛ زیرا کتاب و کتابخانه از عوامل اصلی نهضت فرهنگی و گسترش تعالیم و معارف اسلامی بوده و هست و غالباً کتابخانه هایی که تأسیس می شده، از راه وقف بوده است و از اینجا نقش وقف نیز روشن می شود. این نقش زمانی روشن تر می شود که دانسته شود کتاب ها با چه زحمت فراوانی تهیه و استنساخ می‏شد و یا به چه قیمت های گزافی‏ خریداری می‏شد؛ از این رو شایسته بود که به دقت محافظت شود. مالکین، این کتاب ها را به مساجد، زیارتگاه ها و مدارس وقف می‏کردند تا به‏ صورت بهتری نگهداری و در دسترس نسل های آینده قرار گیرد. پایه شکوفایی علمی یک تمدن کتاب و بالتّبع کتابخانه است. به اعتقاد اکثر جامعه شناسان، اقوام و مللی که با مطالعه مأنوس بوده و کتاب و کتابخوانی در میانشان رواج بیش تری داشته است، توانسته اند فرهنگی ماندگارتر و پویاتر از خود به جای بگذارند و میراث فرهنگی و گنجینه های معارف و دستاوردهای عالمان و فرهیختگان خود را به نسل های دیگر منتقل کنند. مسلماً می توان از این نظر به راز چگونگی و میزان رشد علم در جامعه و تمدن اسلامی پی برد؛ زیرا استفاده از یک علم یا صنعت در یک جامعه زمانی شایع می شود که وسایل و ابزار مورد نیاز آن برای به دست آوردن علوم همچون کتاب و مطالعه بیش تر شود. کتاب و کتاب خوانی و میزان گرایش به مطالعه، امروزه یکی از شاخص‌های توسعه به شمار می‌رود. پر واضح است که پیشرفت کشور های مترقی مدیون مطالعه و کتابخوانی آن هاست؛ زیرا کسی که به مطالعه اهمیت دهد، به سطوح بالای علمی دست می یابد و این مسئله بر سرنوشت افراد تأثیر مثبتی خواهد گذاشت و نسل های بعدی را نیز بهره مند خواهد کرد. کتاب، از جمله مهم ترین‏ وسایل ارتباطی است که در جوامع بشری‏ از دیرباز تا امروز جایگاه ویژه‏ای را در انتقال فرهنگ به خود اختصاص داده‏ است و حتی صنعت ماهواره و برنامه ‏های‏ متنوع و پر جاذبه تلویزیون نیز، هنوز نتوانسته جای آن را پر کند و همچنان‏ مشاهده می‏شود که نسل علاقه‏مند به‏ کتاب- در دورترین نقاط جهان - رو به‏ افزایش است. از آنجا که دانش و آگاهی انسان فطری نیست و بر اثر تجربه و مطالعه به دست خواهد آمد و می توان گفت اکتسابی است، به همین دلیل نسل حاضر اطلاعاتی بر اندوخته های پیشین می افزاید و برای آیندگان به جا می گذارد و اینجاست که نقش و اهمیت مقوله ای به نام کتاب نمایان می گردد؛ بنابراین یکی از مهم ترین راهبردها در یک برنامه ریزی صحیح فرهنگی پیشرفت محور، رواج فرهنگ کتابخوانی و مطالعه است. رهبر انقلاب در این باره می فرمایند: «این باید یک سیره و سنت در بین مردم ما بشود که کتاب بخوانند و به بچه هایشان یاد بدهند.» یا در جای دیگری می فرمایند: «کتابخوانی باید مثل خوردن و خوابیدن و سایر کارهای روزانه در زندگی مردم وارد شود.» کتاب ارزشمندترین و وفادارترین دوست و قرین انسان است. ارزش کتاب آن موقع رخ می نماید که پیچیده ترین مشکل فکری و معنوی انسان با مطالعه آن رفع و بر علم و کمال انسان افزوده می گردد. انس با کتاب و تعلق خاطر به آن یکی از راه های تربیت صحیح و از لوازم پیشرفت و توسعه جامعه است. روشن است که اگر کتاب جزء زندگی و مطالعه محور فرهنگ ما شود قله های کمال و پیشرفت را بهتر می توان پیمود. در فرهنگ دینی و اسلامی ما نیز به مقوله کتاب توجه فراوانی شده است تا جایی که معجزه جاودانه آن «کتاب» است. «وَلَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِیقٌ مِنْ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ»(بقره / 101) و ایمان را بر تلاوت و مطالعه کتاب قرار داده است.

«الَّذِینَ آتَینَاهُمْ الْکِتَابَ یتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُوْلَئِکَ یؤْمِنُونَ بِهِ وَمَنْ یکْفُرْ بِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمْ الْخَاسِرُونَ»(بقر / 121) در قرآن کریم بیش از سیصد بار واژگان کتاب، کتب و مکتوبات آمده است. و رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) و سایر اولیای الهی(علیهم السلام) نیز سفارش ها متعددی بر نگارش و مطالعه نموده اند.

نقش کتاب در تربیت کودک

فرمایش مقام معظم رهبری، که اظهار می دارند: «من هر زمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می افتم، قلباً غمگین می‌شوم... بیایید کاری کنید که مردم کتابخوان بشوند.» باید در جهت رفع این مشکل بزرگ، مردم، دولت و تمام نهادها و ارگان‌ها، همگام با یکدیگر، به صورت جدی، وارد عمل شوند. بسیاری از نظریه پردازان تعلیم و تربیت بر این باورند که، بهترین راه ایجاد نسل مطالعه‏ گر، این است که کودکان‏ طوری تربیت شوند که افرادی مطالعه گر بار آیند. مدارس و کتابخانه ‏ها، معمولا می‏توانند در فعالیت های مربوط به پیشرفت‏ مطالعه در کودکان، مفید واقع شوند. تحقیقات نشان داده است بیش تر کسانی که به کتاب و کتابخوانی علاقه دارند والدینی داشته‌اند که زمینه انس با کتاب را برای فرزندان از سنین کودکی خود فراهم ساخته اند؛ زیرا خانواده نخستین دنیایی است که کودک وارد آن می‏شود.کانون‏ های خانوادگی با ویژگی‏ های دایمی بودن، روابط صمیمی اعضا، تعداد آن و متفاوت بودن هریک در ابعاد و وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مراکز اصلی تربیت‏ و شکل‏ گیری شخصیت کودکان می‏باشند و از آنجا که کودک جویای تحریک است، به عنوان یک موجود زنده به هر چیزی که در اطرافش قرار دارد حساس است. او منتظر نمی شود که چیزی مستقیماً در معرض دید یا جلو چشم او قرار بگیرد؛ بلکه سرش را این طرف وآن طرف می گرداند تا اشیا را ببیند. کودک بیش تر اوقات بیداری خود را در کشف بصری اشخاص و اشیای اطرافش صرف می کند

از این رو وجود کتاب در اطراف کودک و فرهنگ کتاب خوانی در میان خانواده، طرز تفکر و نگرش والدین در رابطه با مطالعه و کتابخوانی، وجود کتب و نشریات قابل دسترس، نقش بسزایی در تقویت عادات مطالعه و کتابخوانی دارد. برخی والدین فکر می‌کنند یادگیری مطالعه، از زمانی آغاز می‌شود که کودک بتواند الفبا را به خاطر بسپارد و کلمات را تلفظ کند؛ اما واقعیت این است که اساس مطالعه، خیلی زودتر شکل می گیرد.

با توجه به اینکه انسان موجودی کمال گراست و با سکون و سکوت سازگاری ندارد، همیشه به دنبال راهی است که یک قدم پیش گذارد و گره هایی از مشکلات خود بگشاید. برای پیشرفت در عرصه های مختلف زندگی نیاز به شناخت نسبتاً کاملی از خود و جامعه دارد. مطالعه کتاب این امکان را به آنان می دهد که سیاهی جهل و نادانی را از خود دور و به سوی سعادت و خوشبختی قدم بردارند. هر چه بیش تر مطالعه کنند از آگاهی زیادتری برخوردار می شوند و در زندگی آینده شان تأثیرات مثبت و مؤثری می گذارد؛ پس با یک کتاب خوب انسان ساخته می شود، رشد می کند و برای حرکت آماده می شود.

عادت به مطالعه امری اکتسابی است. یعنی به همان طریقی که کودک خواندن و نوشتن و حساب کردن می آموزد، مطالعه کردن را نیز می آموزد. اگر بتوانیم مطالعه کردن را به صورت عادت درآوریم، دیگر ارتباط برقرار کردن او با جهان دانش و کسب آگاهی دشوار نخواهد بود و بی هیچ مشکلی خواهد توانست سطح آگاهی خود را نسبت به جهان هستی افزایش دهد. باید توجه داشت که تبدیل این علاقه به عادت باید از دوران طفولیت انسان شروع شود؛ زیرا این دوران نقش بسیار مهمی را در شکل‌گیری این عادت در ادامه زندگی یک انسان بر عهده دارد.

مقام معظم رهبری در این باره معتقدند:

«کتاب خریدن، باید یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب بشود. مردم باید بیش از خرید بعضی از وسایل تزییناتی و تجملاتی مثل این لوسترها و میزهای گوناگون و مبل های مختلف و پرده ها و این قبیل چیزها به کتاب اهمیت بدهند و اول کتاب را بخرند. مثل نان و خوراکی و وسایل معیشتی لازمی که در خانه هست، کتاب هم باید از این قبیل باشد... خلاصه باید با کتاب انس پیدا کنند. اگر انس پیدا نکنند، جامعه ایرانی به آن هدف و آرزویی که دارد، که حق او هم هست، نخواهد رسید.»

نقش وقف کتاب در تربیت کودک و نوجوان

محققان و پژوهشگران مختلف در صدد ارایه راه هایی هستند که بتوانند کودکان و نوجوانان را به مطالعه و کتابخوانی مأنوس کنند و در این زمینه کتاب های متعددی نگاشته اند؛

اما باید دانست عوامل بسیاری در عادت به مطالعه نقش (مثبت و یا منفی) دارد، این‏ عوامل گاه بسیار ظریف و دقیق‏اند و اغلب بر هم اثر متقابل می‏گذارند؛ از این ‏رو همیشه ساده و روشن نیستند و پی بردن به آن ها گاه آسان‏ نیست، هرچند که پژوهشگران ممکن است با توجه به زمینه‏ های‏ فرهنگی و گرایش‏ های خود یک عامل مشخص را در نظر بگیرند؛ اما به ‏طور معمول نباید فقط به یک عامل مشخص اشاره نمود.»

بی شک یکی از راه های ایجاد عشق به مطالعه در کودکان و نوجوانان استفاده از فرهنگ غنی وقف است. تا کنون بیش تر به بررسی موقوفات عام المنفعه در حوزه کتاب و آثار آن در عرصه اجتماع و عموم پرداخته شده است و کم تر به موقوفات خاص

در عرصه کتاب و آثار تربیتی آن پرداخته شده است. وقف خاص وقفی است که برای شخص یا اشخاص یا اولاد و احفاد وقف شده باشد؛ از این رو می توان یکی از راه های مؤثر در ایجاد فرهنگ کتاب خوانی و مطالعه را در وقف کتاب برای خانواده و فرزندان دانست. وقفی که در پیشینه تمدنی اسلام مسبوق به سابقه است. وقف کتاب در خانواده و برای فرزندان و نسل های پس از آن آثار فراوانی را می تواند در پی داشته باشد. آثار این نوع از وقف علاوه بر آنکه موجب حفظ کتاب ها می شده و از پراکندگی و نابودی آن ها جلوگیری و از خطر نابودی محفوظ می‏ماند، آثار تربیتی دیگری نیز دارد که به طور اجمال برخی از آن ها عبارتند:

1. کودکی که در یک محیط فرهنگی و مملو از کتاب رشد می‏کند به احتمال زیاد در آینده کتابخوان و اهل مطالعه خواهد شد. بدین جهت وقف کتاب در منزل موجب می شود که کودک از همان ابتدای کودکی با کتاب آشنا شود و در محیط کتابخانه ای نفس بکشد؛

2. وقف کتاب برای فرزندان موجب یک تأثیر نفسانی در آنان می شود که نوعی تقرب وجودی و انس با کتاب های خاص پیدا کند. چندی پیش مطلبی را خواندم و یا از تلوزیون شنیدم که یکی از نویسندگان برجسته و اساتید دانشگاه کشور در پاسخ به این پرسش که چرا به سمت دانش و نویسندگی روی آوردید گفت:«در دوران نوجوانی وقتی به طور اتفاقی کتابی از کتاب های کتابخانه پدرم را ورق می زدم، چشمم به یاداشتی افتاد که در آن نوشته شده بود که تمام این کتابخانه و کتاب های آن پس از من متعلق به دخترم است. بعد از خواندن آن یاداشت، انس عجیبی با آن ها پیدا کردم و این آغازی بود بر یک عمر مطالعه، تحقیق و نویسندگی.»؛

3. با توجه به علاقه فطری انسان ها به پدران و نیاکان خود، ثبت کتاب به عنوان میراث فرهنگی و هویتی یک خانواده موجب آن می شود که فرزندان و نسل های آینده به نوعی میراث دار فرهنگی پدران باشند و بر این میراث بر خود ببالند و از این طریق انسی به کتاب پیدا می کند و شجره هویتی خود را در پناه کتاب به دیگران معرفی کنند.

عالمان از آنجایی که کمال علمی و معنوی خود را در قرآن، روایات ائمه اطهار (علیه السلام) می بینند، در پی آن بوده اند تا وقف های خود را نیز در این زمینه ها انجام دهند تا دیگران نیز از فیوضات کلام الهی و گفتار اولیا و نوشته های عالمان فرهیخته سود برده، معلومات خود را ارتقا بخشند. از سوی دیگر آنان شاهد فقر جامعه خود در زمینه های مادی بوده، نیازمندی آن را در امور معنوی نیز مشاهده می کردند؛ پس به جمع آوری میراث اهلبیت(علیهم السلام) و کتاب های اسلامی و وقف آن ها در این زمینه پرداخته اند. عالمان و اندیشمندان ارزش کتاب را دانسته، برای آن قدری عظیم و ارزشی والا قائل بوده و هستند و در پی آن بوده و هستند که همان گونه که خود استفاده های بسیار از فیض آن برده اند، دیگران نیز از آن بهره ببرند. بر این اساس است که خیل عظیمی از عالمان، کتاب های خود خصوصاً خطی و منحصر به فرد را وقف اماکن و افراد و فرزندان کرده اند تا آنان نیز از آن ها بهرمند گردند. از این نمونه آیةالله سید احمد مظلوم جاپلقی است که مجموعه کتب خود را برای فرزندان و اولاد خود وقف کرده اند و از این وقف مقاصد تربیتی مد نظر داشته اند.

زندگی نامه آیةالله سید احمد مظلوم جاپلقی

آیةالله سید احمد فرزند سید محمد علی از سادات مؤمن و متقی در حدود سال 1280هـ. ق به دنیا آمد. وی در روستای برفیان جاپلق به خدمت آیةالله شیخ اسدالله‌خان جاپلقی رسید و مدت مدیدی دروس مختلف فقه و اصول و کلام را نزد او قرائت نمود و روز به روز اعتبارش نزد استاد افزوده می‏شد تا آنکه وصی استاد شد، سپس برای تکمیل علوم به بروجرد رفت و از اساتید ربّانی آنجا از جمله آیةالله سید ریحان‌الله کشفی و جناب شیخ اسدالله کسب فیض نمود. رابطه میان مرحوم کشفی و سید چنان نزدیک بود که در اکثر آثار حاج سید احمد نام استاد را با تعابیر بلندی یاد می‏کند. در محضر سید کشفی علوم فقه و کلام و حدیث کسب فیض و در درس اخلاق ایشان هم شرکت می‏کرد و تقریرات دروس اخلاق و فقه آیةالله کشفی و فتوای ایشان را نگاشته است. پس از تکمیل علوم به اراک رفت و در اراک از دروس اساتید زمان اراک در حکمت و فقه و اصول شرکت نمود.

ایشان پس از سفر و هجرت علمی خود به جاپلق برگشت و در روستاهای «بَرْفیان»، «دِهْ اَحمد»، «کُنْدُر» شهرستان الیگودرز از استان لرستان به تبلیغ و ارشاد مردم پرداخت و در کنار آن ها به تربیت شاگردانی نیز همّت گماشت.

وی سفرهای متعددی به مشهد و عتبات عالیه و حج مشرف شدند که در سال 1323هـ. ق در سفری به مکه معظمه با جمعی از علما و مردم منطقه که قریب به دو سال طول می‏کشد. در این سفر پرخیر برکت مباحثات فراوانی میان ایشان برقرار می‏شود و سفر پرباری بوده است و از شهرها و کشورهای مختلف عبور می‏کنند که شرح کامل آن را در سفرنامه خود آورده است و بسیاری از نکات مهم و تاریخی کشورهای مختلف آسیای میانه و خاورمیانه و جنگ جهانی اوّل و اوضاع جهان اشاره می‏کند.

در سال 1324هـ. ق به عتبات عالیه مشرف می‏شوند و با علمای بزرگی چون آیةالله حاج شیخ اسماعیل محلاتی و آیةالله میرزا حسین تهرانی فرزند میرزا خلیل از علمای بزرگ نجف مباحثات علمی دارند که سؤال و جواب‏های این دو بزگوار را در نوشته های خود درج نموده ‏اند. از ویژگی‏های بارز ایشان، مردمی بودن و عشق به آ ن ها و اصلاح امور ایشان بود و هیچ‏گاه به کودک و بزرگ کوچک‏ترین بی‏ احترامی نمی ‏کرد و بسیار مردم روستای کُندر- از بخش جاپلق شهرستان الیگودرز و روستاهای دیگر- را سفارش می ‏کرد:

«من از شما هیچ نمی‏خواهم (با آنکه وضع روحانیت آن زمان مطلوب نبود) فقط شما شب ها بیایید که من برایتان مسائل شرعی را بگوییم که با دین بیگانه نباشید.»

این عالم بزرگوار دارای شجاعت زبانزدی بود و هیچ‏گاه سر سازش با منکرات دینی و ظلم نداشت و همه‏جا از عدالت و انسانیت به دفاع برمی‏خواست. هنگامی که رضاشاه ملعون کشف حجاب را به وجود آورد، او با تمام جرأت در مقابل این امر ایستاد و مردم را به رعایت حجاب و عفت اسلامی سفارش می‏کرد و به خانواده خود سفارش می‏ نمود که از خانه بیرون نیایند. او در مقابل بی‏عدالتی نیز آرام نبود با روحی سرشار از شورالهی به مبارزه با خوانین ظالم و مستبد می‏پرداخت و در مقابل، آن خوانین در حق ایشان ظلم ‏های فراوانی را انجام می‏دادند؛ اما او با یاد مظلومیت‏ های جدّ غریبش امیر المؤمنین(علیه السلام) خسته نمی ‏شد؛ چنانکه به «مظلوم» شهرت یافت. او را حاج سید احمد مظلوم می ‏شناختند و در وکالت نام ه‏ای که پسر خود سید کمال الدین مظلوم می‏نویسد:

«اگر ظالمی غصب نماید و ید عدوان بگشاید پس از غصب سلطنت حقّه و فدک بر ما سهل و آسان است. اقلّ السادات احمد مظلوم.»

هجرت به تهران

سید مظلوم بعد از عمری بسیار که به ارشاد مردم و تألیف آثار و تربیت شاگردان در منطقه جاپلق به ویژه روستای کندر و برفیان و دیگر مناطق پرداخت، چنان مورد ظلم خوانین واقع می‏شود که عرصه بر ایشان تنگ می‏شود و به علل دیگر در سال 1320هـ. ش به تهران هجرت می‏کنند و به اقامه نماز جماعت مسجد مقداد در10متری خیابان گرگان می پردازد و در 13سال پایان عمر خود در تهران به ارشاد و تبلیغ می‏پردازد و با آیةالله سید ابوالقاسم کاشانی، آیةالله شیخ محمد اسماعیل جاپلقی، آیةالله میرزا خلیل کمره‏ای و دیگر علمای تهران ارتباطات نزدیک داشتند و آن علمای بزرگ احترام سید را بسیار می‏داشتند و از طرف آیةالله کاشانی، نماینده امور در بعضی از مسائل حساس می‏شود که از جمله آن مسائل، جریان مسلمان شدن فرد مسیحی بود که یهودیان و مسیحیان به دنبال دستگیری او بودند تا به عنوان مرتد او را شکنجه کنند. جریان بسیار حساس می‏شود و قضیه به آیةالله کاشانی می‏رسد و ایشان مرحوم حاج سید احمد را حَکَم قرار می‏دهد. می‏فرمایند هرچه ایشان تصمیم بگیرد صحیح است و با کیاست سید قضیه ختم می‏شود و این جریان در روزنامه‏های آن‏زمان مطرح شده بود. سرانجام پس از عمری زحمت و سختی‏های فراوان و حرکت در مسیر اسلام و عدالت‏طلبی قریب به 90 سال در 12بهمن 1334هـ. ش مطابق با 19جمادی الثانی 1375هـ. ق در تهران وفات می‏کنند و جمع کثیری از مردم و علمای تهران در تشیع جنازه او حاضر می‏شوند و جنازه مطهّر سید را از خیابان گرگان تا میدان شوش که راه بسیاری زیادی حمل می‏کنند که مورد تعجب رادیو و روزنامه‏های آن ‏زمان می‏شوند و به درج این خبر می‏پردازند؛ سپس جنازه را به قم انتقال و پس از طواف در حرم حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) در قبرستان نو در جوار حرم به خاک می‏سپارند.

آثار و تألیفات

حاج سید احمد در ارشاد و تبلیغ و اصلاح امور مردم بسیار پرکار و تلاش بود و هیچ گاه کتاب را از خود دور نمی‏کرد و در راه احیای شریعت اسلامی و بالا بردن فرهنگ مردم تلاش بسیار می‏نمود. او عالمی بود که در علوم مختلف آشنایی بسیار داشت و بیش از 30 اثر علمی و تحقیقی از خود به جای گذاشت که در سفر و حضر به نگارش آن ها پرداخته بود و سراسر این کتب نشان دهنده علاقه او به کتاب و حفظ نکات بدیع تاریخی و ادبی و اخلاقی و فتوای علمای زمان بوده و مطالب سیاسی و اجتماعی زمان خود را در حد فوق العاده‏ای درک می‏کرده است. در حالی که فقط با چند روستا در ارتباط بود؛ اما سعی می‏کرد وقایع کشور و کشورهای دیگر را بداند. از حاشیه‏های او بر کتب و نوشته‏های او معلوم می‏شود که آگاه به زمان بوده است. او بیش از 500 جلد کتاب بزرگان را نیز جمع آوری نموده و بر اکثر آن ها فهرست نویسی و حاشیه و تعلیقات و مقابله و تصحیح انجام داده و همه را برای اولاد خود وقف کرده است که در روزگار آخر زمان به کتب و آثار اهل بیت پناه ببرند و در وصیت نامه‏ای که در ابتدای کتاب عقاید خود برای فرزندان نوشته است آمده: «اولا ای نور چشمانم آقا کمال الدین و ضیاءالدین، بدانید پس از غایب شدن حجت، ظلمت و کفر و فسق روز به روز در تزاید و نور و علم و ایمان در نقیصه، و زمان ما خالی از معصوم و حجت ظاهر و آخر الزمان است که فتن و مضراتش عیان است و راهی نداریم به جز عمل و اخذ به طریقه جعفریه علیه و علی آبائه (سلام الله) که ثمره‏اش بعد از مرگ ظاهر خواهد شد و چون علم مثل صید است و کتاب قید آنست و بدون کتب متقنه به هر کس و هر کتابی نمی‏توان اعتماد نمود...» و ایشان پس از معرفی بایسته های اعتقادی و اخلاقی و رفتاری نسبت به هر کدام کتاب هایی را معرفی می نماید و در ادامه مقدمه کتاب عقائدیه خود می نویسد: «... و از آنچه گفتم و نوشتم قلیلی از کثیر به عنوان وصیت بود و بر شما باد به کتب اخلاق و اخبار و تفاسیر فارسیه که علما رضوان الله علیهم نوشته اند و من برای شما چند جلد تهیه کرده ام و وقف شما نموده ام از خدا مسئلت می نمایم که شما را موفق بدارد که عمل کنید و چنانکه من دنیا بلکه دین خود را برای شما فانی کردم شما نیز در قبر مرا و والده ام فراموش نکنید که بیچاره ایم و چشم به خیرات شما داریم خصوص از نماز به نیابت والده ام و خودم؛ و شما را به خدا می سپارم.» از آیةالله حاج سید احمد مظلومی آثار فراوانی باقی مانده است که قبل از سال 1360هـ. ق یعنی قبل از ورود به تهران وجود دارد که فهرست قسمتی از آنها به شرح ذیل است:

1. سفرنامه حج در سال 1323هـ. ق؛

2. کشکول در سه جلد مشتمل بر چند دوره علم نحو، علم ریاضی، علم طب، حکمت و فقه و اخلاق و عرفان و جمع آوری اشعار شاعران بزرگ فارسی و عربی؛

3. کمالیه در اثبات حضرت حجت(عج) 1317هـ. ق؛

4. جمالیه در اصول دین 1317هـ. ق تمام شد؛

5. رساله مفصل در اصول عقاید از دیدگاه حکما و فلاسفه؛

6. رساله‌ای در اصول عقاید برای عوام؛

7. تقریرات دروس فلسفه (نزد استاد حکمت در ادراک)؛

8. معاد جسمانی و روحانی، در حدود40 صفحه؛

9. اثبات صانع در حدود 12صفحه؛

10. تقریرات دروس فقه آیةالله سید ریحان‌الله کشفی بروجردی؛

11. تقریرات دروس اخلاق آیةالله سید ریحان‌الله کشفی بروجردی؛

12. رساله‌‌‌ای در علم؛

13. رساله‌‌‌ای در اخلاق؛

14. رساله ‌اخلاقی در ماهیت ریا؛

15. رساله خمس در سال1317هـ. ق (تقریرات دروس شیخ اسدالله و سید ریحان‌الله کشفی)؛

16. رسائل فقهی (احکام رضاع، صیغ العقود، زکات فطره، زکات مال، ترک مرهون دین، مکاسب محرمه، فتاوای شیخ انصاری، جمعی از فتوای علمای بزرگ منطقه)؛

17. رساله در منطق، تألیف1320هـ. ق؛

18. لغت نامه در استانبول به سال1323هـ. ق؛

19. فتاوای علمای بزرگ در مسائل حیض(فتوای 20 تن از علمای بزرگ معاصر و متأخر)؛

20. رساله در شناخت مذاهب و مکاتب؛

21. رساله در وقایع زمان مشروطیت در جاپلق و تهران؛

22. مجالس روضه اهل‌بیت(علیهم‌ السلام) (کتابچه جیبی در آیات و روایات و مصائب و اشعار در رثای خاندان اهل بیت)؛

23. تعلیقه بر رساله اصول دین ملا عبدالرزاق لاهیجی؛

24. تعلیقه بر رساله فقه آیةالله محمد علی امامی خوانساری،

25. حاشیه بر هدیة الزائر؛

26. حاشیه بر منتخب الرسائل شیخ عبدالکریم حائری و سید محمد حجت؛

27. تصحیح، تعلیق و فهرست نگاری کتاب حدیقة الشیعه ملا احمد اردبیلی(1339هـ. ق)؛

28. شرح وقایع قحطی سال 1288هـ. ق به بعد، (1340هـ. ق).

و کتب بسیار دیگری که مجموع آثار ایشان موجود است و نکات بدیع و جالب که به صورت پراکنده در حاشیه کتب و رسائل خود نگاشته‏اند.

ویژگی های وقف نامه آیت الله مظلوم جاپلقی

وقف نامه جاپلقی در 9 صفحه و چهار بخش

1. مقدمه؛

2. صورت کتاب ها؛

3. صیغه و شرایط وقف؛

4. صورت اولاد و نوادگان تنظیم شده است.

ایشان در مقدمه پس از اشاره به سیر رو به کمال نباتات و گیاهان، انسان را نیز موجودی رو به کمال می داند که به سه واسطه علم، عمل و مرشد و هادی از نقص به کمال عبور می کند. جاپلقی، هادی و مرشد انسان را چهار قسم 1. عقل؛

2. انبیا و اولیای الهی؛

3. اخبار و تواریخ مندرج در کتاب ها و

4. قرآن کریم

می داند و معتقد است در زمانی که دست ما از دامان انبیا و اولیای الهی(علیهم السلام) کوتاه است، بر اهل اسلام لازم است جهت حفظ دین خود و خانواده، کتاب هایی را در منزل داشته باشند که هر وقت حاجت به آن هاست مراجعه نماید و از این طریق رشد نماید و به کمال برسد. بدین جهت در مقدمه به هدف تربیتی خود اشاره می کند و می نویسد:

«بناء علی ذلک این حقیر سراپا تقصیر به اندازه وسع خود از کتب متداوله متقنه اسلامیه جمع آوری نموده‏ام و برای اخلاف حبس و وقف نموده‏ام برای سهولت اسباب رشد و ترقی او تمیز حق از باطل به جهت ایشان.»

در بخش دوم به بیان صورت کتب خود در 14 دسته و بیش از 220 عنوان کتاب می پردازد که دسته بندی او بدین شرح است:

1. تفاسیر قرآن مجید؛

2. فقه؛

3. تاریخ؛

4. اخبار آل محمد صلوات الله علیهم؛

5. اصول فقه؛

6. عقاید و اصول دین اسلامیان؛

7. نحو، منطق، معانی و بیان؛

8. لغت؛

9. اخلاق و آداب؛

10. کتب بطلان مذاهب غیر اسلام؛

11. ادعیه و زیارات ائمه علیهم السلام؛

12. مراثی؛

13. کتبی که دو جلد در یک مجلدند؛

14. صورت کتب متفرقه.

آیت الله جاپلقی برخی از کتب را با عنوان «خطی» و برخی را «قلمی» ذکر می کند که به نظر می رسد کتبی که با عنوان «قلمی» آمده است از تألیفات خود ایشان است که عنوان آن ها عبارتند از: «تحفة الابرار»، «نتایج الافکار»، «تلخیص المفتاح»، «جنگ کوچک» و چهل کتاب کشکول مانند.

از دیگر نکات جالب توجه این بخش آن است که واقف انتهای هر دسته از کتب را نبسته و با ذکر شماره پایانی و گذاشتن فضای خالی چنین مقصودی داشته است که کتاب های دیگری را نیز به موقوفات اضافه کند.

در بخش سوم، مجموعه کتب مذکور را وقف اولاد و نسل های آن ها می نماید و صیغه شرعی این وقف را اجرا می نماید و تولیت آن را به «ارشد اولاد» می سپارد. از نکات جالب توجه اینکه ایشان این بار نیز نگرش تربیتی خود را دخیل می کند و تفسیری متفاوت از ارشدیت ارائه می دهد از دیدگاه ایشان ارشدیت به سن و سال نیست بلکه: «مراد از ارشد، اتقی و اعلم است» و می نویسد: «در هر بطنی بطنی اعلم و اتقی وجود پیدا کرد تولیت با او است.»

ایشان برای حفظ کتاب ها و سالم ماندن در شرط ضمن صیغه وقف می نویسد: «و به عاریت ندهند مگر به شخص باتقوا با قید عاریه مضمونه و رهن با ضامن»

جاپلقی متذکر می شود که این وقف را در ظهر برخی از آن کتب نیز نگاشته است. همچنین اشاره می کند که نام اولاد و نوادگان وی تا زمان حیات خود را می نویسد که از میان آن ها اعلم و اتقی تولیت را به عهده بگیرد. در بخش چهارم به ذکر صورت اسامی اولاد ذکور و اناث خود و فرزندان آن ها و حتی برادران و برادرزادگان می پردازد و پس از آن تاریخ دقیق ولادت یا وفات آن ها را درج می نماید.

>متن وقف نامه

متن وقف نامه

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدللله رب العالمین و الصلوة و السلام علی اشرف الانبیاء و المرسلین محمد سید الاولین و الآخرین و علی آله المعصومین و علی جمیع الانبیاء و المرسلین و الملائکة اجمعین بعدد ما احاط به علم الله ابدالآبدین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین امین.

باید دانست و نظر نمود به آنچه دیدار او ممکن است ]که[ تمام ]آن ها[ سیرشان رو به کمال است و از نقص بتدریج صعود به کمال بنمایند و این محسوس است از نباتات و حیوانات که از کوچکی بِه کِبارت سیر می نمایند صورتا و جسما.

در صورتی که بشر به اینها به نظر حقارت می نگرد و خود را از آن ها برتر و بالاتر می شمارد و خود را با عقل و شعور می داند و آن ها را بی عقل و شعور می پندارد؛ پس باید بشر نیز از حضیض به اوج و از نقص به کمال صعود ورزد و این ممکن نیست مگر به واسطه هادی و مرشد و علم و عمل و باید نیز توجه نماید که مقام هادی و مرشد به چهار قسم است:

قسمی که از انسان منفک نیست او را عقل و روح نامیده اند؛ هر کس فاقد او است آزاد است از قید تکلیف. قسم دویم انبیا و اوصیا ایشان اند صلوات الله علیهم اجمعین و فعلاً دست مان از دامن ایشان(عم) کوتاه است؛ قسم سیم اخباریست که به واسطه روات عادل در کتب اخبار به ما رسیده است و ما بشر

تمام معلومات مان به واسطه کتب تواریخ و سیر و یا کتب اخبار آل محمد صلوات الله علیهم است یا به تجربه است و فقره تجربه از محل تحریر ما خارج است؛ زیرا تجربه نیز برأسه و بذاته سبب علم است و مربوط به اخبار نیست؛ قسم چهارم کتب منزله است از جانب خدای متعال که قرآن مجید از آن جمله است و فعلا عمل مسلمین از قرآن و اخبار و عقل استنباط می شود و عمل می نماید و اخبار کلیه باید مخالف با قرآن مجید نباشد اگر شد متروک و مطوح است و مطالب مندرجه در قرآن بر چند قسم است اول در دلایل توحید و خداشناسی است به صنایع و مخلوقات؛ دویم در بیان عبادات و طریق عبودیت و ستایش است؛ سیم در آداب و اخلاق است؛ چهارم در بیان احکام است؛ پنجم در عبرت و قصص گذشتگان؛ ششم در وعد و وعید و خوف و رجا و امید اجمالا و غیر از این ها و کتب مؤلفه از بزرگان علما رضوان الله علیهم غالبا خارج از اقسام مذکوره نیستند و سند دین اهل اسلام، قرآن و اخبار است و مبین قرآن مطالب قرآن را فرموده و به واسطه روات در دسترس مسلمین می باشد و به هر خانواده از اهل اسلام لازم است که از کتب اخبار به جهت حفظ و صیانت دین خود و خانواده‏اش در خانه داشته باشد که در وقت حاجت مراجعت نمایند و رشد خود را دریابند.

بناء علی ذلک این حقیر سراپا تقصیر به اندازه وسع خود از کتب متداوله متقنه اسلامیه جمع آوری نموده‏ام و برای اخلاف حبس و وقف نموده‏ام برای سهولت اسباب رشد و ترقی او تمیز حق از باطل به جهت ایشان و صورت آن ها در قرار ذیل است:

صورت تفاسیر قرآن مجید

اول تفسیر مجمع البیان یک دوره در دو مجلد از حسن بن فضل طبرسی؛ دویم تفسیر صافی از ملا محسن فیض کاشی(ره)؛ سیم تفسیر منهج الصادقین علیهم السلام از آخوند ملافتح الله کاشی ره در سه مجلد؛ چهارم تفسیر اصفی از فیض ایض؛ پنجم تفسیر جلالین در حاشیه قرآن؛ ششم قرآن مزین به حواشی اربعه بیضاوی 2 وجیز 3 مجمع البیان چهارم صافی؛ هفتم شبیه به قرآن حسن میرکمالی است؛ هشتم املاء القرآن.

صورت کتب در فقه

1.سؤال جواب میرزای قمی ره مسمی به جامع الشتات؛

2. سؤال جواب حاجب اشرفی ملا محمد باقر ره؛

3. سؤال جواب سید ]...[؛ 4. جامع عباسی؛

5. مقامع الفضل آقا محمد علی کرمانشاهی ره؛

6. غنائم میرزای قمی ره؛

7. شرح لمعه شهید؛

8. شرایع الاسلام؛

9. تحفة الابرار قلمی؛

10. مقنعه مفید ره با فقه الرضا در یک جلد؛

11. متاجر شیخ انصاری؛

12. خمس مسائل نجفیة؛

13. کشف الغطاء؛

14. طهارت شیخ انصاری ره؛

15. فقه خطی با کاغذ کبود؛

6. ذخیرة المعاد شیخ زین العابدین با منهج الرشاد شیخ جعفر رحمه الله در یک جلد؛

18. عروة الوثقی؛

19. زبدة البیان اردبیلی؛

20. معتبر علامة؛

21. اسرار الاحکام آقا نجفی؛

22. رسالة آمیر محمد هاشم؛

23. تبصرة علامه؛

24. ایضا منهج الرشاد شیخ جعفر؛

25. مجمع الفروع حاجی حسین بروجردی؛

26. مناسک حج؛

27. مختصر النافع؛

28.....

صورت کتب تاریخ از ناسخ و غیره

1.جلد عیسی علیه السلام؛

2. هجرت رسول خدا صلی الله علیه و آله؛

3. خلفا؛

4. صفین؛

5. امام حسن علیه السلام؛

6. امام حسین علیه السلام؛

7. ]امام[ سجاد علیه السلام در دو مجلد؛

8. حضرت باقر علیه]السلام[ در دو مجلد؛

9. امام موسی کاظم علیه السلام در سه مجلد؛

10. قاجاریه؛

11. زینبیه علیها السلام؛

12. مجالس المؤمنین قاضی نورالله؛

13. مناقب ابن شهر آشوب؛

14. اعلام الوری؛

15. جلاءالعیون مجلسی؛

16. جنات الخلود؛

17. جلدین منتهی آمال؛

18. حالات زهرا علیها السلام از ناسخ؛

19. الحمد لله تمام مجلدات بحار ابتیاع شد به هفصد سی تومان و بیست پنج جلد است الا ]جلد[ 7 و 21 که باید تهیه شود از مجلدات بحار مجلسی رحمه الله اول بحار در توحید نهم بحار و دهم بحار و سیزده بحار.

صورت کتب اخبار آل محمد

1.کافی؛

2. وافی فیض دو مجلد از آن؛

3. وسائل الشیعه یک دوره در سه مجلد؛

4. نهج البلاغه؛

5. شرح نهج البلاغه ملا فتح الله رحمة الله علیه؛

6. حیاة القلوب یک دوره در سه مجلد؛

7. علل الشرایع؛

8. حق الیقین فیض؛

9. حق الیقین مجلسی رحمة الله علیه؛

10. توحید بحار؛

11. ترجمه بحار مجلسی؛

12. شرح کافی جلد خطی؛

13. عین الحیوة مجلسی؛

14. اکمال الدین و تمام النعمة؛

15. اربعین شیخ بها ره؛

16. اربعین حاجی میرزا محمد قمی؛

17. مواعظ عددیه؛

18. من لایحضره الفقیه؛

19. تحف العقول؛

20. ثواب الاعمال؛

21. اخبار رضا علیه السلام؛

22. مجالس المتقین؛

23. شرح کافی صدر شیرازی با مفاتیح الغیب آن مرحوم؛

24. نهم بحار؛

25. دهم بحار؛

26. 13 بحار؛

27. لمعة البیضاء فی شرح خطبة الزهرا علیها سلام؛

28. قضاوت های امیر عم؛

29. جامع الاخبار صدوق؛

30.....

صورت کتب اصول فقه

1. معالم؛

2. قوانین میرزای قمی؛

3. اشارات حاجی کلباسی؛

4. فراید شیخ انصاری؛

5. قواعد اصول قدیم؛

6. تعلیقه بر فراید؛

7. تعادل تراجیح مرحوم آسید محمد کاظم صاحب عروة الوثقی؛

8. نتایج الافکار قلمی کوچک؛

9....

صورت کتب عقاید که اصول دین اسلامیان است

1.شمع الیقین؛

2. گوهر المراد و فراید در یک جلد؛

3. حکمت الاشراق؛

4. فصوص الحکم؛

5. مثنوی ملای رومی؛

6. شرح گلشن راز؛

7. باب حادی عشر؛

8. سعیدیه علامه رحمة الله علیه؛

9. شرح واجب الاعتقاد علامه با شمع الیقین در یک جلد؛

10. نورالایمان آخوند ملا علی نقی؛

11. دلایل التوحید باعلام الوری در یک جلد 13. صراط النجاة؛

14. عقاید خواجه؛

15. توحید بحار؛

16. دلایل الاصول به انضمام رساله آقا نجفی اصفهانی؛

17. توحید صدوق رحمة الله علیه؛

18. توحید نراقی و فیض کاشی ملحق به هم؛

19. نورالانوار میرزاابوالحسن مرندی؛

20...

صورت کتب نحویه و منطق و معانی بیان

1.شرح جامی؛

2. شرح صمدیه کبیر و صغیر؛

3. شرح بر سیوطی؛

4. جامع المقدمات؛

5. نحو خودآموز؛

6. حاشیه ملا عبدالله؛

8. زهر الربیع؛

8. جامع الشواهد؛

9. مطول؛

10. شرح نظام؛

11....

صورت کتب لغت

1.مجمع البحرین؛

2. کنز اللغة؛

3. صراح اللغة؛

4. نهایة اللغة؛

5....

صورت کتب اخلاق و آداب

1.معراج السعادة؛

2. محجة البضاء فیض کاشی؛

3. کلیات شیخ سعدی؛

4. مثنوی رومی؛

5. دیوان سنائی علیه الرحمه؛

6. حقایق فیض کاشی؛

7. حلیة المتقین مجلسی ره؛

8....

صورت کتب بطلان مذاهب غیر اسلام

1. بطلان مذهب یهود و نصاری، انیس الاعلام جلد اول و جلد دویم؛

2. سیف الامة مرحوم نراقی؛

3. بیان الحق؛

4....

بطلان مذهب بهاء و باب

1. منهاج الطالبین؛

2. یارقلی؛

3. احقاق الحق؛

4. ادغام الشیطان؛

5....

بطلان مذهب اهل تسنن

1. تاریخ آل محمد صلعم؛

2. زندگانی امیر علیه السلام؛

3. طرایف ابن طاوس؛

4. کفایة الخصام؛

5. دو سرمایه نفیس؛

6. حق الیقین مجلسی ره؛ 7. الیقین علامه رحمة الله علیه؛

8. حدیقة الشیعه اردبیلی؛

10....

صورت کتب ادعیه و زیارات ائمه علیهم السلام

1.مصباح المتهجد شیخ طوسی؛

2. صحیفه سجادیه؛

3. زاد المعاد؛

4. مقباس المصابیح؛

5. مفاتیح الجنان؛

6. هدیة الزائر؛

7. تحفة الزائر؛

8. جواهر السنیه؛

9. کتاب مکارم الاخلاق؛

10. مفتاح الفلاح ملحق بزاد المعاد؛

11. ایض صحیفه سجادیه؛

12. ربیع الاسابیع در ادعیه جمعه؛

13...

صورت کتب مراثی

1.سعادات ناصریه مرحوم دربندی؛

2. منتخب فخری؛

3. لهوف؛

4. ریاض الاحزان؛

5. عشریه مرحوم شیخ جعفر؛

6. دوازده بند بحرالعلوم خطی؛

7....

صورت کتبی که دو جلد در یک مجلدند

1.ثواب الاعمال با ترجمه لهوف؛

2. نخبه مرحوم کلباسی با نجات العباد و مکاسب؛

3. قضاوت های امیر علیه السلام با کتاب قضا و شهادت؛

4. کلمات مکنونه فیض با انیش الموحدین نراقی ]؟[؛ 5. مقنعه مفید با فقه الرضا عم؛

6. اعلام الوری با دلایل الربوبیة؟؟؟؛

7. جامع الاخبار با اربعین شیخ بها؛

8. شمع یقین با کتاب کلمات المحققین؛

9. مکارم الاخلاق با فرحة الغری ابن طاوس؛

10. گوهر مراد با مخزن الفرید.

صورت کتب متفرقه

1. دیوان حافظ؛

2. مخلات شیخ بهاء ره؛

3. نورالابصار شیخ شبلنجی؛ 4. دیوان منسوب به امیرالمؤمنین عم؛

5. خلاصة الحساب؛

6. هیئة فارسی؛

7. نزهة المجالس؛

8. مرآت المحققین کوچک است؛

9. حفظ الصحة ناصری؛

10. جنگ قلمی کوچک؛

11. فضایل السادات؛

12. تلخیص المفتاح قلمی است؛

13. کشکول شیخ بهاء ره؛

14. شرح بر صحیفه سجادیه علیه السلام؛

5. افادات شهید ره؛

16. کشکول میبدی؛

17. ینابیع المودة؛

18. رجال سید محمد علی؛

19. نجم الثاقب؛

20. مکارم الاخلاق؛

21. جلاءالابصار لواسانی؛

22. نمود دانش؛

23. انیس العارفین لواسانی؛

24. شرح قصیده سید حمیری؛

25. جامع النورین؛

26. عدالسنة حاجی سبزواری؛

27. تفسیر سوره نور؛

28. تاریخ آل محمد صلعم؛

29. کلمات مکنونه فیض ره؛

30. جواهر الکلمات نهاوندی ره؛

31. عجایب المخلوقات؛

32. شرح قصیده ابوالعلا المسمی بضرام السقط؛

33. نزهة النواظر ترجمه معدن الجواهر؛

34. چهار کتابند خطی کشکول مانند می باشند؛

35. مقالات میرزا محمد نصیر با مناهل و رجال سید محمد علی که در شماره 18 همین صفحه است در یک جلد می باشند؛

36. در طب است و خطی است به انضمام قانونچه؛

37. مجالس المتقین؛

38. شخصیت علی عم از عمر ابونصر سنّی؛

39. شرح الزیارة احسائی؛

40. منطق الطیر؛

41. زینة المجالس؛

42. روح و ریحان حضرت عبداعظیم؛

43. انیس الادب مثل کشکول است؛

44....

صورت کتبی که در صفحات خمسه مرقوم است از تفسیر و فقه و تاریخ و اخبار و اصول فقه و اصول عقاید و نحو و لغة و اخلاق و بطلان مذاهب مخترعه و ادعیه و مراثی و متفرقه تماما وقف بر اولاد منسوب به احقر است صیغه جاری شده است و قبض و اقباض ولایتاً به عمل آمده است و در چند محل نیز در ظهر کتب وقفیت آن ها ثبت شده است و تولیت آن ها با رشد اولاد است و مراد از ارشد اتقی و اعم است و عدد اولاد و اولاد آن ها را می نویسم که در هر بطنی بطنی اعلم و اتقی وجود پیدا کرد تولیت با او است و به عاریت ندهند مگر به شخص با تقوا ]و[ با قید عاریه مضمونه و رهن با ضامن.

اقل السادات احمد مظلوم جاپلقی

تفصیل صورت اسامی اولاد احقر ذکورا و اناثا اولاد احقر

اولاد صلبی احقر آقا کمال و آقا ضیاء و آقا ابوالفضل است و اولاد بنات صلبی احقر آقا فاطمه و آقا خدیجه و آقا زینب و آقا بتول و هاجر آقا و حلیمه است و آقا جمال در تهران یوم چهارشنبه 26 ربیع الاول چهارم جدی زمستان داعی حق را لبیک گفت.

اولاد آقا جمال الدین

و سه نفر پسر و 2 نفر دختر خلف گذاشت

1. آقا حسن؛

2. آقا حسین؛

3. محسن و ربابه و فاطمه است.

اولاد ضیاءالدین

آقا ضیاء پسر

1. ابراهیم؛

2. عبدالرحمن؛

3. محمد صادق و مرضیه است و فاطمه.

اولاد کمال الدین

و آقا کمال را چند پسر است احمد؛

2. محمدباقر؛

3. محمود؛

4. عباس است.

اولاد محمدتقی مشهور به ابوالفضل

اولاد ابوالفضل اول فاطمه است، تولدش پانزده جمادی الاولی ظهر روز سه شنبه 11 بهمن 1331 شمسی و هزار سیصد هفتاد قمری. صورت ولد و اولاد اولاد: اسامی اولاد از ذکور مرقوم شد در صفحه قبل. اسامی اولاد بنات: از آقا فاطمه ذکور جواد است و دختر صدیقه پسر صدیقه مصطفی است و سکینه متولد 1341 هزار سیصد چهل و یک.

اولاد آقا خدیجه

1. علی محمد؛

2. غلامحسین؛

3. غلامرضا و دوخترش زهرا است.

اولاد ذکور آقا بتول آقا خلیل آقا محمد ابراهیم دوختر صدیقه و ربابه.

اولاد هاجر دخترش سعیده.

اولاد اخوان از مرحوم آسید محمود 1. آقا رضا؛ 2. محمد حسین؛ 3. شریف آقا.

از سید ابوالقاسم ذکور هاشم و پسر هاشم مرتضی است.

از مرحوم سید محمد نبی ذکور آقا حسین. تولد مرتضی ولد هاشم مرقوم و مصطفی ولد علیقلی از صدیه و غلامرضا ولد آقا خدیجه در بیستم جدی ماه اول زمستان 1372 است قریب به هم متولد شدند.

تاریخ تولد اولاد احقر

آقا جمال تولدش لیله سه شنبه 22 جمادی الاخری 17 عقرب ایت ئیل 1316؛ آقا کمال تولدش شب دوشنبه 29 رجب 30 سرطان 1330؛ آقا ضیاء تولدش سه شنبه 3 محرم بعد از ظهر 1335؛ ابوالفضل تولدش یوم جمعه بعدازظهر 1352. ابراهیم ولد آقا ضیاء یوم شنبه 12 جمادی الاخری قبل از ظهر 1364؛ عبدالرحمن پسر آقا ضیاء اول جدی 1368 سیزده شهر صفر المظفر. اولاد آقا کمال: آقا احمد تولدش ربیع الثانی 1355؛ تولد محمد صادق ولد آقا ضیاء پنجم ربیع الثانی دویم جدی زمستان 1372؛ محمد باقر دوشنبه 12 شوال 1357؛ تولد محمود 1362؛ عباس ولد آقا کمال ]...

تولد بنات احقر: آقا فاطمه یوم شنبه 14 جمادی الاولی 1321؛ آقا خدیجه یوم چهارشنبه 4 ذی الحجة الحرام 1326؛ آقا زینب شب چهارشنبه 16 شانزده جمادی الاخری 1329 ]... است؛ آقا بتول شب پنج شنبه دهم جمادی اولی 1336؛ هاجر آقا پنجم شهر رمضان 11 حمل 1343؛ حلیمه تولدش روز سه شنبه 18 صفرالمظفر 1357؛ تولد صدیقه صبیه آقا فاطمه 1345.؛ تولد مرضیه صبیه آقا ضیاء 1360. سایر اولاد در حیات خودم در صغارت فوت شدند. تولد فاطمه صبیه ابوالفضل برج بهمن 1373.

پانویس