توبه نصوح: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی « کلمه توبه در اصل، از واژه «توب» مشتق شده است. فهرست مندرجات ۱ - توبه در لغت ۲...» ایجاد کرد) |
(مقالات ,توبه نصوح ,ویکی خیر) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | کلمه توبه در اصل، از واژه | + | کلمه [[توبه]] در اصل، از واژه «[[توب]]» مشتق شده است. |
| + | |||
| − | + | ==توبه در لغت== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | توبه در | + | در لغت، دیدگاه‌های مختلفی در مورد کلمه‌ی «[[توب]]» وجود دارد، اکثراً [[توبه]] را به معنای [[رجوع]]کردن از [[گناه]] گرفته‌اند. |
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/20006/8/138/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A9 العین، أبی عبدالرحمن الخلیل بن احمد الفراهیدی، ج۸، ص۱۳۸.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/15362/1/76/%D8%A3%D8%AC%D9%85%D9%84 مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ص۷۶.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/20007/1/233/%D8%AA%D9%88%D8%A8 لسان العرب، ابن منظور، ج۱، ص۲۳۳.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | اما با تامل در [[کلام]] [[ابن فارس]]، به دست می‌آید که در اصل، معنای «توب»، مطلق رجوع کردن است. | ||
| + | <ref> | ||
| + | معجم مقاییس اللغة، احمد ابن فارس، ج۱، ص۳۵۷. | ||
| + | </ref> | ||
| + | [[کلام]] [[مصطفوی]] نیز دلالت دارد بر اینکه معنای اولیه [[توبه]]، رجوع کردن است و این [[رجوع]] کردن، هم درباره خداست و هم درباره [[انسان]]؛ | ||
| + | <ref> | ||
| + | التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، ج۱، ص۳۹۹. | ||
| + | </ref> | ||
| + | البته منشا رجوع، متفاوت است. منشأ رجوع [[خدا]] به [[بنده]]، [[رحمت]]و مهربانی و منشأ [[رجوع]] [[بنده]] به [[خدا]]، [[گناه]] و [[غفلت]] می‌باشد. | ||
| − | + | ==توبه در اصطلاح== | |
| − | + | در اصطلاح، [[توبه]]، عبارت است از پشیمانی بر معصیتی که از آدمی سرزده و عزم بر ترک آن در آینده دارد. | |
| + | <ref> | ||
| + | معراج السعادة، احمد ملانراقی، ص۶۸۷. | ||
| + | </ref> | ||
| + | ==تعریف توبه نصوح== | ||
| − | در | + | در مورد '''توبه نصوح''' گفته شده است: «پشیمانی قلبی و عذرخواهی با [[زبان]] و تصمیم جدی و مداوم بر ترک[[ گناه]].» |
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/15139/1/210/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A9 تحف العقول، حسن بن علی ابن شعبه، ج۱، ص۲۱۰.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | ==توبه در قرآن== | ||
| − | + | در [[قرآن کریم]] بیش از ۸۰ بار سخن از [[توبه]] و بازگشت به سوی [[خدا]]و قبولی [[توبه]]به میان آمده است. [[توبه]] در [[قرآن]] هم به [[بنده]] نسبت داده شده و هم به [[خدا]] و هم به هر دو معنا بسیار آمده است. از آن جمله [[آیات]] شریفه ذیل است: | |
| − | در | + | الف) آیاتی که در آن‌ها [[توبه]]، به [[بنده]]، نسبت داده شده است: |
| − | توبه در | + | ۱) «و هرگاه آنانکه به [[آیات]] ما [[ایمان]] دارند نزد تو آیند بگو [[سلام]] بر شما! [[پروردگار]]، [[رحمت]]را بر خود فرض کرده؛ هر کس از شما کار بدی از روی نادانی کند، سپس [[توبه]] و [[اصلاح]] (و جبران) نماید، (مشمول [[رحمت خدا]] می‌شود؛ چرا که) او [[آمرزنده]] [[مهربان]] است.» |
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/134/54 انعام/سوره۶، آیه۵۴.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | ۲) «و من هرکه را [[توبه]] کند و [[ایمان]] آورد و [[عمل صالح]] انجام دهد، سپس [[هدایت]] شود، می‌آمرزم». | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/317/82 طه/سوره۲۰، آیه۸۲.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | ۳) «آیا به سوی [[خدا]] بازنمی‌گردند و از او طلب [[آمرزش]]نمی‌کنند؟ (درحالی که) [[خداوند]] [[آمرزنده]] [[مهربان]] است». | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/120/74 مائده/سوره۵، آیه۷۴.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | در این [[آیه]] با استفهام انکاری که بیانگر تاکید است، [[خداوند]] انسان‌ها را به سوی [[توبه]] و [[استغفار]] [[دعوت]] می‌نماید و با ذکر دو صفت [[غفور]] و [[رحیم]] بودنش، [[عواطف]] آن‌ها را تحریک می‌نماید، تا شاید به سوی [[توبه]] و [[استغفار]]، [[دعوت]] و با آب [[استغفار]]، گناهان شان را بشویند و در پرتو [[توبه]] بر[[ کمالات]] و [[فضائل انسانی]]خود بیفزاید. | ||
| + | <ref> | ||
| + | گناه‌شناسی، محمد محمدی اشتهاردی، ص۳۰۰. | ||
| + | </ref> | ||
| + | ۴) آیه «ای کسانیکه [[ایمان]] آورده‌اید به سوی [[خدا]] [[توبه]] کنید، تو برای خالص...» | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/561/8 تحریم/سوره۶۶، آیه۸.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | [[مفسران]]، '''توبه نصوح''' را توبه‌ای که صاحبش را از برگشت به طرف [[گناه]] باز دارد و یا توبه‌ای که [[بنده]] را برای رجوع از [[گناه]]، خالص سازد و در نتیجه، دیگر به آن عملی که از آن [[توبه]] کرده، برنگردد، [[تفسیر]] کرده‌اند. | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/12016/19/335/%D9%81%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A9 تفسیرالمیزان، محمدحسین علامه طباطبایی، ج۱۹، ص۳۳۵.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | بنا براین در تمام [[آیات]] فوق، [[توبه]] (تاب) به [[بنده]] نسبت داده شده است که به معنای بازگشت بنده از گناهانش به طرف خدای متعال می‌باشد. | ||
| + | <ref> | ||
| + | توبه، حمیده گلوردی یزدی، ص۱۷. | ||
| + | </ref> | ||
| + | ب) آیاتی که در آن‌ها [[توبه]] به [[خدا]] نسبت داده شده است: | ||
| − | + | ۱) در [[آیه]] دیگری می‌فرماید: «پذیرش [[توبه]] از سوی [[خدا]]، تنها برای کسانی است که کار بد را از روی [[جهالت]] انجام می‌دهند، سپس به زودی [[توبه]] می‌کنند و...» | |
| − | + | <ref> | |
| − | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/80/17 نساء/سوره۴، آیه۱۷.] | |
| − | + | </ref> | |
| − | + | ۲) [[آیه]] «و گروهی دیگر به گناهان خود اعتراف کرده‌اند، و [[کار]] خوب و بد را به هم آمیخته‌اند، [[امید]] می‌رود که [[خداوند]] [[توبه]] آن‌ها را بپذیرد، به یقین، [[خداوند]] [[آمرزنده]] و [[مهربان]] است.» | |
| − | + | <ref> | |
| − | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/203/102 توبه/سوره۹، آیه۱۰۲.] | |
| − | + | </ref> | |
| − | + | در [[آیات]] فوق، [[توبه]] به [[خداوند]] نسبت داده شده است؛ یعنی [[رحمت]] [[خداوند]] که در اثر [[گناه]] [[بنده]] از او سلب شده بود بار دیگر شامل او خواهد شد. | |
| − | ۲) آیه «و گروهی دیگر به گناهان خود اعتراف کرده‌اند، و کار خوب و بد را به هم آمیخته‌اند، امید می‌رود که خداوند توبه آن‌ها را بپذیرد، به یقین، خداوند آمرزنده و مهربان است.» [ | ||
| − | در آیات فوق، توبه به خداوند نسبت داده شده است؛ یعنی رحمت خداوند که در اثر گناه بنده از او سلب شده بود بار دیگر شامل او خواهد شد. | ||
| − | توبه نصوح در روایات | + | ==توبه نصوح در روایات== |
| − | با بررسی روایات معصومین(علیهم السلام) با مطالب مختلفی در مورد توبه | + | با بررسی [[روایات]] [[معصومین]](علیهم السلام) با مطالب مختلفی در مورد '''</ref>توبه نصوح'''، مواجه می‌شویم که در اینجا به چند نمونه اشاره می‌شود: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ۱) [[امام صادق]] علیه السلام فرمود: زمانیکه بنده‌ای [[توبه نصوحانه]] کند، [[خداوند]] دوستش می‌دارد، سپس برایش می‌پوشاند. مردی پرسید: چگونه می‌پوشاند؟ فرمود: آن را، بر دو فرشته که می‌نویسند می‌پوشاند، و به اعضایش، و زمینی که در آن [[گناه]] کرده، وحی می‌فرستد:[[ گناهان]] او را بپوشانید، پس خدای -[[عز و جل]]- را در حالی ملاقات می‌کند که چیزی نیست که برایش [[شهادت]] [[گناه ]]دهد. | ||
| + | <ref> | ||
| + | جامع السعادات، مهدی علامه نراقی، ترجمه کریم فیضی، ج۲، ص۳۵۴. | ||
| + | </ref> | ||
| + | ۲) [[امام صادق]] علیه السلام در [[تفسیر]] واژه «[[نصوح]]» فرمود: آن گناهی است که هرگز به آن باز نگردد. | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/11005/2/432/%D8%B9%D9%86%D9%87%D8%A7 اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۴۳۲.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | ۳) [[امام هادی]] علیه السلام در معنی [[نصوح]] فرمود: '''توبه نصوح'''، آن است که باطن [[انسان]] مانند ظاهر، و بهتر از [[ظاهر]] باشد. | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/11008/6/22/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D9%8A%D8%B1 بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج۶، ص۲۲.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | ۴) [[امام علی علیه السلام]] در معنی [[نصوح]] فرمود: پشیمانی قلبی و عذرخواهی با [[زبان]]، و تصمیم جدی و مداوم بر ترک [[گناه]]. | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/15139/1/210/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%AD تحف العقول، حسن بن علی ابن شعبه، ص۱۴۹.] | ||
| + | </ref> | ||
==مراحل توبه== | ==مراحل توبه== | ||
| − | در هر توبه‌ای ابتدا لطف شامل بنده گنهکار شده و او را متنبه می‌کند و به زشتی کارهایش آگاه می‌سازد. آنگاه بنده بر اثر این تنبیه و بیداری به سوی خدای سبحان بازگشته و از تقصیر خویش توبه می‌کند. سپس دوباره خداوند سبحان عنایتش را شامل بنده تائب قرار می‌دهد و توبه‌اش را می‌پذیرد. پس هر توبه | + | در هر توبه‌ای ابتدا لطف شامل بنده گنهکار شده و او را متنبه می‌کند و به زشتی کارهایش آگاه می‌سازد. آنگاه [[بنده]] بر اثر این تنبیه و بیداری به سوی [[خدای سبحان]] بازگشته و از تقصیر خویش [[توبه]] می‌کند. سپس دوباره [[خداوند]] [[سبحان]] عنایتش را شامل [[بنده]] تائب قرار می‌دهد و توبه‌اش را می‌پذیرد. پس هر [[توبه]] [[انسان]، همر]اه با دو [[توبه]] [[خداوند]] [[سبحان]] به سوی بنده‌اش می‌باشد. |
| − | بر این اساس، حقیقت توبه که به معنای بازگشت در رجوع است دارای سه مرحله است: | + | بر این اساس، حقیقت [[توبه]] که به معنای بازگشت در رجوع است دارای سه مرحله است: |
| − | الف) توبه‌ای از خداوند بر | + | الف) توبه‌ای از [[خداوند]] بر [[بنده]]، که سبب بیداری [[بنده]] از زشتی و [[گناه]] می‌گردد. |
| − | ب) توبه‌ای از بنده به سوی | + | ب) توبه‌ای از [[بنده]] به سوی [[خدا]]، که در [[اظهار]] [[ندامت]] و پشیمانی او از [[گناه]]، تجلی می‌یابد. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ج) توبه‌ای از [[خدای سبحان]] به سوی [[بنده]]، که او را به درگاه خویش راه داده و توبه‌اش را می‌پذیرد. | ||
| + | <ref> | ||
| + | تسنیم، عبدالله جوادی آملی، ج۷، ص۷۵. | ||
| + | </ref> | ||
==شرایط صحّت و کمال توبه== | ==شرایط صحّت و کمال توبه== | ||
| − | شخصی برای خودنمایی در محضر حضرت علی علیه السلام گفت: استغفرالله. حضرت به او فرمود: مادرت به عزایت بنشیند. آیا می‌دانی استغفار از چه درجه بالایی برخوردار است؟ سپس فرمود: استغفار و توبه دارای شش پایه است: | + | شخصی برای خودنمایی در [[محضر]] [[حضرت علی]] علیه السلام گفت: [[استغفرالله]]. [[حضرت]] به او فرمود: مادرت به عزایت بنشیند. آیا می‌دانی [[استغفار]] از چه درجه بالایی برخوردار است؟ سپس فرمود: [[استغفار]] و [[توبه]] دارای شش پایه است: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ۱- پشیمانی از [[گناهان]] قبل. | |
| − | + | ۲- تصمیم بر ترک [[گناه]]. | |
| − | + | ۳- ادای [[حق]] [[مردم]]. | |
| − | + | ۴- ادای [[حق‌الله]]. | |
| − | |||
| − | [ | + | ۵- ذوب شدن [[گوشت]] [[بدن]] که از غذای [[حرام]] روئیده شده با [[حزن]] و اندوه. |
| + | ۶- [[بدن]] [[انسان]]، درد [[اطاعت خدا]] را بچشد همانگونه که شیرینی نگاه را می‌چشد. | ||
| + | در این هنگام بگو: [[استغفرالله]]. | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://www.wikifeqh.ir/ref%3Ehttp://lib.eshia.ir/%DB%B1%DB%B5%DB%B3%DB%B3%DB%B5/%DB%B2%DB%B0/%DB%B5%DB%B6/%D8%A8%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA%D9%87 شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲۰، ص۵۶.] | ||
| + | </ref> | ||
آثار توبه نصوح در قرآن== | آثار توبه نصوح در قرآن== | ||
| − | از آیه ۸ سوره تحریم که در آن امر شده توبه نصوح کنید، به پنج ثمره و نتیجه توبه حقیقی اشاره شده که عبارتند از: | + | از [[آیه]] ۸ [[سوره تحریم]] که در آن امر شده '''توبه نصوح''' کنید، به پنج ثمره و نتیجه توبه حقیقی اشاره شده که عبارتند از: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ۱- بخشودگی [[گناهان]] | |
| − | + | ۲- ورود در [[بهشت]] پر [[نعمت]] [[الهی]] | |
| − | + | ۳- عدم رسوائی در [[قیامت]] | |
| − | [ | + | ۴- نور [[ایمان]] و [[عمل]]، در [[قیامت]] به سراغ [[توبه]] کنندگان آمده و پیشاپیش آن‌ها حرکت نموده و ایشان را به سوی [[بهشت]]، هدایت می‌کند. |
| + | ۵- توجه آن‌ها به خدا بیشتر می‌گردد و تقاضای تکمیل نور و [[آمرزش]] کامل [[گناه]] خود می‌کنند. | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib2.eshia.ir/50082/24/292/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج۲۴، ص۲۹۲.] | ||
| + | </ref> | ||
==آثار توبه نصوح در روایات== | ==آثار توبه نصوح در روایات== | ||
| − | توبه و قبولی آن از نعمت‌ها و مواهب کم‌نظیر الهی است و دارای آثار نتایج درخشانی است. | + | توبه و قبولی آن از نعمت‌ها و مواهب کم‌نظیر [[الهی]] است و دارای آثار نتایج درخشانی است. |
| − | ۱)توبه‌ی خالص و حقیقی | + | ۱)توبه‌ی خالص و حقیقی آن چنان [[انسان]] گنهکار را دگرگون می‌کند که گویی اصلاً [[گناه]] نکرده است. چنانکه [[امام باقر علیه السلام]] فرمود: «[[توبه]] کننده از [[گناه]] مانند آن است که گناهی نکرده است.» |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11005/2/435/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%AA%D9%87 اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۴۳۵.] |
| − | + | </ref> | |
| − | ۲)توبه حقیقی موجب پرده پوشی و نابودی آثار گناه می‌گردد، امام صادق علیه السلام فرمود: « بطوری‌که وقتی توبه کننده با خدا ملاقات کند، هیچ چیزی نیست که در پیشگاه خدا گواهی دهد که او چیزی از گناه را انجام داده است. » | + | ۲)[[توبه]] حقیقی موجب پرده پوشی و نابودی آثار [[گناه]] می‌گردد، [[امام صادق]] علیه السلام فرمود: « بطوری‌که وقتی [[توبه]] کننده با [[خدا]] ملاقات کند، هیچ چیزی نیست که در پیشگاه خدا گواهی دهد که او چیزی از [[گناه]] را انجام داده است. » |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11005/2/431/%D9%8A%D9%86%D8%B3%D9%8A اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۴۳۱.] |
| − | + | </ref> | |
| − | ۳) توبه حقیقی | + | ۳) [[توبه]] حقیقی آن چنان [[انسان]] را محبوب [[خدا]] می‌کند که [[خداوند]] بسیار نسبت به او شادمان است و او را به عنوان دوست خود، برمی‌گزیند. چنانچه [[امام کاظم]] علیه السلام فرمود: «دوست‌ترین [[بندگان]] نزد [[خدا]]، آن‌هایی هستند که در فتنه ([[گناه]]) واقع شوند و بسیار [[توبه ]]کنند.» |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/11005/2/432/%D9%88%D8%A3%D8%AD%D8%A8 اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۴۳۲.] |
| − | + | </ref> | |
| − | ۴)در روایت دیگری از امام معصوم علیهم السلام نقل شده که خداوند به | + | ۴)در روایت دیگری از [[امام معصوم]] علیهم السلام نقل شده که [[خداوند]] به [[توبه]]کنندگان، سه موهبت، عطا کرده که اگر یکی از آن‌ها را به [[اهل]]آسمان‌ها و [[زمین]] می‌داد، همه آن‌ها نجات می‌یافتند: |
| − | الف) بشارت به آن‌ها که خداوند آن‌ها را دوست دارد | + | الف) [[بشارت]] به آن‌ها که [[خداوند]] آن‌ها را دوست دارد |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/35/222 بقره/سوره۲، آیه۲۲۲.] |
| − | + | </ref> | |
| − | و کسی را که خدا او را دوست بدارد، او را عذاب نمی‌کند. | + | و کسی را که [[خدا]] او را دوست بدارد، او را [[عذاب]] نمی‌کند. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | ب) حاملین [[عرش خدا]] و راه یافتگان در جوار [[عرش کبریائی]]، برای [[توبه]] کنندگان طلب [[آمرزش]] می‌کنند و ملاقات عالی را برای آن‌ها آرزو می‌نمایند. | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/342/7 مومنون/سوره۲۳، آیه۷-۹.] | ||
| + | </ref> | ||
| + | ج)[[ گناهان]] [[توبه]] کنندگان به [[حسنات]] و پاداش‌ها، تبدیل می‌گردد و [[خداوند]] به آن‌ها نوید [[رحمت]] و [[امن]] داده است. | ||
| + | <ref> | ||
| + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/366/68 فرقان/سوره۲۵، آیه۶۸-۷۰.] | ||
| + | </ref> | ||
==علت قبول نشدن توبه== | ==علت قبول نشدن توبه== | ||
| − | گنهکار در صورتی‌که فرصت توبه داشته باشد و توبه را همراه با شرایط آن به جا آورد، بدون تردید توبه‌اش مورد پذیرش حق است، ولی اگر فرصت توبه را از دست دهد تا مرگش فرا رسد، آنگاه از گذشته توبه کند یا توبه‌ای منهای شرایط معین شده انجام دهد یا پس از | + | [[گنهکار]] در صورتی‌که فرصت [[توبه]] داشته باشد و [[توبه]] را همراه با شرایط آن به جا آورد، بدون تردید توبه‌اش مورد پذیرش [[حق]] است، ولی اگر فرصت [[توبه]] را از دست دهد تا مرگش فرا رسد، آنگاه از گذشته [[توبه]] کند یا توبه‌ای منهای شرایط معین شده انجام دهد یا پس از [[ایمان]]، [[کافر]] گردد، البته توبه‌اش مورد پذیرش نخواهد بود. |
| − | + | <ref> | |
| − | + | توبه آغوش رحمت، حسین انصاریان، ص۱۰۵. | |
| − | + | </ref> | |
| − | خداوند در سوره نساء می‌فرماید: «ولی توبه | + | [[خداوند]] در [[سوره نساء]] می‌فرماید: «ولی [[توبه]] کسانی که کارهای بد را انجام می‌دهند، تا هنگامیکه [[مرگ]] یکی از آن‌ها فرا می‌رسد می‌گوید: الان [[توبه]] کردم، پذیرفته نیست و نه کسانیکه در حال [[کفر]]از [[دنیا]] می‌روند؛ اینها کسانی هستند که [[عذاب]] دردناکی برایشان فراهم کرده‌ایم». |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/80/18 نساء/سوره۴، آیه۱۸.] |
| − | + | </ref> | |
| − | و در سوره آل‌عمران همین مطلب را بیان می‌فرماید: «کسانیکه پس از ایمان آوردن، کافر شدند و سپس بر کفر خود افزودند، هیچگاه توبه آنان، (که از روی ناچاری یا در آستانه مرگ صورت می‌گیرد) پذیرفته نمی‌شود و آن‌ها گمراهان (واقعی)اند.» | + | و در [[سوره آل‌عمران]] همین مطلب را بیان می‌فرماید: «کسانیکه پس از [[ایمان]] آوردن، [[کافر]] شدند و سپس بر [[کفر]] خود افزودند، هیچگاه [[توبه]] آنان، (که از روی ناچاری یا در آستانه [[مرگ ]]صورت می‌گیرد) پذیرفته نمی‌شود و آن‌ها گمراهان (واقعی)اند.» |
| − | + | <ref> | |
| − | [ | + | [http://lib.eshia.ir/17001/1/61/90 آل عمران/سوره۳، آیه۹۰.] |
| − | + | </ref> | |
==منبع== | ==منبع== | ||
| − | سایت پژوهه | + | [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=38791 سایت پژوهه] |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
[[رده:مقالات]] | [[رده:مقالات]] | ||
نسخهٔ ۷ مارس ۲۰۱۶، ساعت ۱۳:۲۶
کلمه توبه در اصل، از واژه «توب» مشتق شده است.
محتویات
توبه در لغت
در لغت، دیدگاه‌های مختلفی در مورد کلمه‌ی «توب» وجود دارد، اکثراً توبه را به معنای رجوعکردن از گناه گرفته‌اند. [۱] [۲] [۳] اما با تامل در کلام ابن فارس، به دست می‌آید که در اصل، معنای «توب»، مطلق رجوع کردن است. [۴] کلام مصطفوی نیز دلالت دارد بر اینکه معنای اولیه توبه، رجوع کردن است و این رجوع کردن، هم درباره خداست و هم درباره انسان؛ [۵] البته منشا رجوع، متفاوت است. منشأ رجوع خدا به بنده، رحمتو مهربانی و منشأ رجوع بنده به خدا، گناه و غفلت می‌باشد.
توبه در اصطلاح
در اصطلاح، توبه، عبارت است از پشیمانی بر معصیتی که از آدمی سرزده و عزم بر ترک آن در آینده دارد. [۶]
تعریف توبه نصوح
در مورد توبه نصوح گفته شده است: «پشیمانی قلبی و عذرخواهی با زبان و تصمیم جدی و مداوم بر ترکگناه.» [۷]
توبه در قرآن
در قرآن کریم بیش از ۸۰ بار سخن از توبه و بازگشت به سوی خداو قبولی توبهبه میان آمده است. توبه در قرآن هم به بنده نسبت داده شده و هم به خدا و هم به هر دو معنا بسیار آمده است. از آن جمله آیات شریفه ذیل است:
الف) آیاتی که در آن‌ها توبه، به بنده، نسبت داده شده است:
۱) «و هرگاه آنانکه به آیات ما ایمان دارند نزد تو آیند بگو سلام بر شما! پروردگار، رحمترا بر خود فرض کرده؛ هر کس از شما کار بدی از روی نادانی کند، سپس توبه و اصلاح (و جبران) نماید، (مشمول رحمت خدا می‌شود؛ چرا که) او آمرزنده مهربان است.» [۸] ۲) «و من هرکه را توبه کند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، سپس هدایت شود، می‌آمرزم». [۹] ۳) «آیا به سوی خدا بازنمی‌گردند و از او طلب آمرزشنمی‌کنند؟ (درحالی که) خداوند آمرزنده مهربان است». [۱۰] در این آیه با استفهام انکاری که بیانگر تاکید است، خداوند انسان‌ها را به سوی توبه و استغفار دعوت می‌نماید و با ذکر دو صفت غفور و رحیم بودنش، عواطف آن‌ها را تحریک می‌نماید، تا شاید به سوی توبه و استغفار، دعوت و با آب استغفار، گناهان شان را بشویند و در پرتو توبه برکمالات و فضائل انسانیخود بیفزاید. [۱۱] ۴) آیه «ای کسانیکه ایمان آورده‌اید به سوی خدا توبه کنید، تو برای خالص...» [۱۲] مفسران، توبه نصوح را توبه‌ای که صاحبش را از برگشت به طرف گناه باز دارد و یا توبه‌ای که بنده را برای رجوع از گناه، خالص سازد و در نتیجه، دیگر به آن عملی که از آن توبه کرده، برنگردد، تفسیر کرده‌اند. [۱۳] بنا براین در تمام آیات فوق، توبه (تاب) به بنده نسبت داده شده است که به معنای بازگشت بنده از گناهانش به طرف خدای متعال می‌باشد. [۱۴] ب) آیاتی که در آن‌ها توبه به خدا نسبت داده شده است:
۱) در آیه دیگری می‌فرماید: «پذیرش توبه از سوی خدا، تنها برای کسانی است که کار بد را از روی جهالت انجام می‌دهند، سپس به زودی توبه می‌کنند و...» [۱۵] ۲) آیه «و گروهی دیگر به گناهان خود اعتراف کرده‌اند، و کار خوب و بد را به هم آمیخته‌اند، امید می‌رود که خداوند توبه آن‌ها را بپذیرد، به یقین، خداوند آمرزنده و مهربان است.» [۱۶] در آیات فوق، توبه به خداوند نسبت داده شده است؛ یعنی رحمت خداوند که در اثر گناه بنده از او سلب شده بود بار دیگر شامل او خواهد شد.
توبه نصوح در روایات
با بررسی روایات معصومین(علیهم السلام) با مطالب مختلفی در مورد </ref>توبه نصوح، مواجه می‌شویم که در اینجا به چند نمونه اشاره می‌شود:
۱) امام صادق علیه السلام فرمود: زمانیکه بنده‌ای توبه نصوحانه کند، خداوند دوستش می‌دارد، سپس برایش می‌پوشاند. مردی پرسید: چگونه می‌پوشاند؟ فرمود: آن را، بر دو فرشته که می‌نویسند می‌پوشاند، و به اعضایش، و زمینی که در آن گناه کرده، وحی می‌فرستد:گناهان او را بپوشانید، پس خدای -عز و جل- را در حالی ملاقات می‌کند که چیزی نیست که برایش شهادت گناه دهد. [۱۷] ۲) امام صادق علیه السلام در تفسیر واژه «نصوح» فرمود: آن گناهی است که هرگز به آن باز نگردد. [۱۸] ۳) امام هادی علیه السلام در معنی نصوح فرمود: توبه نصوح، آن است که باطن انسان مانند ظاهر، و بهتر از ظاهر باشد. [۱۹] ۴) امام علی علیه السلام در معنی نصوح فرمود: پشیمانی قلبی و عذرخواهی با زبان، و تصمیم جدی و مداوم بر ترک گناه. [۲۰]
مراحل توبه
در هر توبه‌ای ابتدا لطف شامل بنده گنهکار شده و او را متنبه می‌کند و به زشتی کارهایش آگاه می‌سازد. آنگاه بنده بر اثر این تنبیه و بیداری به سوی خدای سبحان بازگشته و از تقصیر خویش توبه می‌کند. سپس دوباره خداوند سبحان عنایتش را شامل بنده تائب قرار می‌دهد و توبه‌اش را می‌پذیرد. پس هر توبه [[انسان]، همر]اه با دو توبه خداوند سبحان به سوی بنده‌اش می‌باشد. بر این اساس، حقیقت توبه که به معنای بازگشت در رجوع است دارای سه مرحله است:
الف) توبه‌ای از خداوند بر بنده، که سبب بیداری بنده از زشتی و گناه می‌گردد.
ب) توبه‌ای از بنده به سوی خدا، که در اظهار ندامت و پشیمانی او از گناه، تجلی می‌یابد.
ج) توبه‌ای از خدای سبحان به سوی بنده، که او را به درگاه خویش راه داده و توبه‌اش را می‌پذیرد. [۲۱]
شرایط صحّت و کمال توبه
شخصی برای خودنمایی در محضر حضرت علی علیه السلام گفت: استغفرالله. حضرت به او فرمود: مادرت به عزایت بنشیند. آیا می‌دانی استغفار از چه درجه بالایی برخوردار است؟ سپس فرمود: استغفار و توبه دارای شش پایه است:
۱- پشیمانی از گناهان قبل.
۲- تصمیم بر ترک گناه.
۴- ادای حق‌الله.
۵- ذوب شدن گوشت بدن که از غذای حرام روئیده شده با حزن و اندوه.
۶- بدن انسان، درد اطاعت خدا را بچشد همانگونه که شیرینی نگاه را می‌چشد. در این هنگام بگو: استغفرالله. [۲۲] آثار توبه نصوح در قرآن==
از آیه ۸ سوره تحریم که در آن امر شده توبه نصوح کنید، به پنج ثمره و نتیجه توبه حقیقی اشاره شده که عبارتند از:
۱- بخشودگی گناهان
۳- عدم رسوائی در قیامت
۴- نور ایمان و عمل، در قیامت به سراغ توبه کنندگان آمده و پیشاپیش آن‌ها حرکت نموده و ایشان را به سوی بهشت، هدایت می‌کند.
۵- توجه آن‌ها به خدا بیشتر می‌گردد و تقاضای تکمیل نور و آمرزش کامل گناه خود می‌کنند. [۲۳]
آثار توبه نصوح در روایات
توبه و قبولی آن از نعمت‌ها و مواهب کم‌نظیر الهی است و دارای آثار نتایج درخشانی است. ۱)توبه‌ی خالص و حقیقی آن چنان انسان گنهکار را دگرگون می‌کند که گویی اصلاً گناه نکرده است. چنانکه امام باقر علیه السلام فرمود: «توبه کننده از گناه مانند آن است که گناهی نکرده است.» [۲۴] ۲)توبه حقیقی موجب پرده پوشی و نابودی آثار گناه می‌گردد، امام صادق علیه السلام فرمود: « بطوری‌که وقتی توبه کننده با خدا ملاقات کند، هیچ چیزی نیست که در پیشگاه خدا گواهی دهد که او چیزی از گناه را انجام داده است. » [۲۵] ۳) توبه حقیقی آن چنان انسان را محبوب خدا می‌کند که خداوند بسیار نسبت به او شادمان است و او را به عنوان دوست خود، برمی‌گزیند. چنانچه امام کاظم علیه السلام فرمود: «دوست‌ترین بندگان نزد خدا، آن‌هایی هستند که در فتنه (گناه) واقع شوند و بسیار توبه کنند.» [۲۶] ۴)در روایت دیگری از امام معصوم علیهم السلام نقل شده که خداوند به توبه‌کنندگان، سه موهبت، عطا کرده که اگر یکی از آن‌ها را به اهلآسمان‌ها و زمین می‌داد، همه آن‌ها نجات می‌یافتند: الف) بشارت به آن‌ها که خداوند آن‌ها را دوست دارد [۲۷] و کسی را که خدا او را دوست بدارد، او را عذاب نمی‌کند.
ب) حاملین عرش خدا و راه یافتگان در جوار عرش کبریائی، برای توبه کنندگان طلب آمرزش می‌کنند و ملاقات عالی را برای آن‌ها آرزو می‌نمایند. [۲۸] ج)گناهان توبه کنندگان به حسنات و پاداش‌ها، تبدیل می‌گردد و خداوند به آن‌ها نوید رحمت و امن داده است. [۲۹]
علت قبول نشدن توبه
گنهکار در صورتی‌که فرصت توبه داشته باشد و توبه را همراه با شرایط آن به جا آورد، بدون تردید توبه‌اش مورد پذیرش حق است، ولی اگر فرصت توبه را از دست دهد تا مرگش فرا رسد، آنگاه از گذشته توبه کند یا توبه‌ای منهای شرایط معین شده انجام دهد یا پس از ایمان، کافر گردد، البته توبه‌اش مورد پذیرش نخواهد بود. [۳۰] خداوند در سوره نساء می‌فرماید: «ولی توبه کسانی که کارهای بد را انجام می‌دهند، تا هنگامیکه مرگ یکی از آن‌ها فرا می‌رسد می‌گوید: الان توبه کردم، پذیرفته نیست و نه کسانیکه در حال کفراز دنیا می‌روند؛ اینها کسانی هستند که عذاب دردناکی برایشان فراهم کرده‌ایم». [۳۱] و در سوره آل‌عمران همین مطلب را بیان می‌فرماید: «کسانیکه پس از ایمان آوردن، کافر شدند و سپس بر کفر خود افزودند، هیچگاه توبه آنان، (که از روی ناچاری یا در آستانه مرگ صورت می‌گیرد) پذیرفته نمی‌شود و آن‌ها گمراهان (واقعی)اند.» [۳۲]
منبع
پانویس
- ↑ العین، أبی عبدالرحمن الخلیل بن احمد الفراهیدی، ج۸، ص۱۳۸.
- ↑ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ص۷۶.
- ↑ لسان العرب، ابن منظور، ج۱، ص۲۳۳.
- ↑ معجم مقاییس اللغة، احمد ابن فارس، ج۱، ص۳۵۷.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، ج۱، ص۳۹۹.
- ↑ معراج السعادة، احمد ملانراقی، ص۶۸۷.
- ↑ تحف العقول، حسن بن علی ابن شعبه، ج۱، ص۲۱۰.
- ↑ انعام/سوره۶، آیه۵۴.
- ↑ طه/سوره۲۰، آیه۸۲.
- ↑ مائده/سوره۵، آیه۷۴.
- ↑ گناه‌شناسی، محمد محمدی اشتهاردی، ص۳۰۰.
- ↑ تحریم/سوره۶۶، آیه۸.
- ↑ تفسیرالمیزان، محمدحسین علامه طباطبایی، ج۱۹، ص۳۳۵.
- ↑ توبه، حمیده گلوردی یزدی، ص۱۷.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۱۷.
- ↑ توبه/سوره۹، آیه۱۰۲.
- ↑ جامع السعادات، مهدی علامه نراقی، ترجمه کریم فیضی، ج۲، ص۳۵۴.
- ↑ اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۴۳۲.
- ↑ بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج۶، ص۲۲.
- ↑ تحف العقول، حسن بن علی ابن شعبه، ص۱۴۹.
- ↑ تسنیم، عبدالله جوادی آملی، ج۷، ص۷۵.
- ↑ شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲۰، ص۵۶.
- ↑ تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج۲۴، ص۲۹۲.
- ↑ اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۴۳۵.
- ↑ اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۴۳۱.
- ↑ اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۲، ص۴۳۲.
- ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۲۲.
- ↑ مومنون/سوره۲۳، آیه۷-۹.
- ↑ فرقان/سوره۲۵، آیه۶۸-۷۰.
- ↑ توبه آغوش رحمت، حسین انصاریان، ص۱۰۵.
- ↑ نساء/سوره۴، آیه۱۸.
- ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۹۰.
